Reported speech czyli mowa zależna

Reported speech, czyli mowa zależna to zagadnienie, które wymaga od uczniów przede wszystkim bardzo dobrej znajomości czasów gramatycznych. Do czego potrzebna jest nam mowa zależna? Używa się jej po to, żeby przekazać czyjąś wypowiedź, bez cytowania jej wprost. Najtrudniejsze w mowie zależnej jest tzw. następstwo czasów, bowiem przekazując czyjąś wypowiedź musimy „cofnąć się” o jeden czas gramatyczny.

---

Reported speech: konstrukcja

Do stworzenia zdania twierdzącego w mowie zależnej (reported speech) potrzebujemy nie tylko następstwa czasów. Ogólnym zamysłem mowy zależnej jest relacjonowanie wypowiedzi innej osoby, a więc zdanie w mowie zależnej musi zaczynać się od czasownika, który pozwoli nam tę wypowiedź zrelacjonować (reporting verb).

John said, “I like summertime.”

John powiedział: „Lubię lato.”

John said that he liked summertime.

John powiedział, że lubi lato.

Zauważmy, że w języku polskim przetłumaczymy to zdanie w czasie teraźniejszym.

---

Reported speech: następstwo czasów w mowie zależnej

W poniższej tabeli dokładniej omawiamy w jaki sposób tworzymy mowy zależnej od wypowiedzi bezpośredniej (direct speech) i jakie obowiązuje następstwo czasów.

Direct speech		Reported speech	przykład
Present
Present Simple	→	Past Simple	Anna:“I’m here.”
			Anna said (that) she was there.
Present Continuous	→	Past Continuous	Adam: “I’m reading a book.”
			Adam said (that) he was reading a book.
Present Perfect	→	Past Perfect	John: “I’ve done my homework.”
			John said (that) he had done his homework.
Present Perfect Continuous	→	Past Perfect Continuous	Charlie: “I have been living here for 10 years.”
			Charlie said (that) he had been living there for 10 years.
Past
Past Simple	→	Past Perfect	Ben: “I had dinner two hours ago.”
			Ben said (that) he had had dinner two hours before.
Past Continuous	→	Past Perfect Continuous	Avah: “I was sleeping when they left home.”
			Avah said (that) she had been sleeping when they had left home.
Past Perfect	→	Past Perfect	Lucy: “I had finished school before you were born.”
			Lucy said (that) she had finished school before I had been born.
Past Perfect Continuous	→	Past Perfect Continuous	Harry: “I had been reading this book for 2 months”
			Harry said (that) he had been reading that book for 2 months.
Future
Future Simple	→	will ↓ would	George: “I will call you.”
			George said (that) he would call me.
Future Continuous	→	will ↓ would	Ian: “I will be driving to New York tomorrow”
			Ian said (that) he would be driving to New York the next day.
Future Perfect	→	will ↓ would	Kate: “I will have finished my paper by tomorrow”
			Kate said (that) she would have finished her paper by the next day.
Future Perfect Continuous	→	will ↓ would	Megan: “By next week I will have been writing this letter for over two weeks”
			Megan said (that) by the following week she would have been writing that letter for over two weeks

Z początku może się to wydawać skomplikowane, jednak należy pamiętać że w mowie zależnej czasy zamieniają się zawsze o jeden czas do tyłu:

Past ← Present

„Najdalsza” przeszłość to czasy Past Perfect i Past Perfect Continuous, dlatego właśnie do nich cofamy się w przypadku czasu Past Simple i Past Continuous. Past Perfect i Past Perfect Continuous zostają bez zmian z bardzo prostego powodu – nie istnieje już „dalsza” przeszłość.

Jeśli chodzi o czasy Future, nie cofają się one do czasu Present, ponieważ byłoby to bez sensu (nie bylibyśmy wtedy w stanie wyrazić przyszłości). Używamy więc tzw. future in the past, które polega na zamianie will na would.

---

Reported speech:  inne zmiany

Jak można było zauważyć w przykładach wyżej, oprócz czasów w mowie zależnej musimy czasami zmienić inne słowa, takie jak zaimki, określenia czasu czy miejsca. Dlaczego?

Załóżmy, że relacjonujemy wypowiedź sprzed tygodnia, w której ktoś używa słowa tomorrow (jutro). Jeśli użylibyśmy słowa tomorrow w mowie zależnej, oznaczałoby to następny dzień od teraz, czyli inny dzień niż miała na myśli osoba mówiąca. To samo tyczy się innych określeń czasu.

---

Reported speech:  określenia czasu w mowie zależnej

last Monday/month	→	the Monday before, the month before
two days/years ago	→	two days/years before
yesterday	→	the day before, the previous day
today	→	that day
this month	→	that month
at the moment	→	at the time
now	→	then
tomorrow	→	the following day
next week	→	the following week
the day after tomorrow	→	two days later

Przykłady:

He said, “I saw him yesterday.”

He said he had seen him the day before.

She said, “I’m busy at the moment.”

She said she was busy at the time.

The professor said, “The test will take place next week.”

The professor said that the test would take place the following week.

They said, “We’re working now.”

They said they were working then.

---

Reported speech:  określenia miejsca

Zdarza się, że w mowie zależnej musimy zmienić też określenia miejsca.

here	→	there
in this place	→	in that place

Przykład:

She said, “Meet me here.”

She told me to meet her there.

---

Reported speech:  zaimki

Aby zachować logikę zdania, często musimy zmienić też zaimki osobowe – jeśli w mowie niezależnej mężczyzna mówi „my car”, to my relacjonując jego wypowiedź powinniśmy zmienić to na „his car”, bo inaczej nie oddamy sensu wypowiedzi.

my	→	his/her
our	→	their
this	→	that
these	→	those

Przykłady:

Adam said, “This is my dog.”

Adam said that was his dog.

My neighbors asked, “Have you seen our cat?”

My neighbors asked whether I had seen their cat.

My sister said, “I don’t like these dresses.”

My sister said that she didn’t like those dresses.

Dowiedz się więcej o zaimkach w języku angielskim z wpisu zaimki po angielsku.

---

Reported speech:  reporting verbs

Oprócz czasownika said, którego używaliśmy wcześniej w przykładach do relacjonowania wypowiedzi możemy użyć również czasownika tell.

“I’m waiting for you at the station,” said Martha.

Martha told me she was waiting for me at the station.

Martha powiedziała mi, że czeka na mnie na stacji.

“You look beautiful,” he said.

He told me that I looked beautiful.

On powiedział mi, że wyglądam pięknie.

---

Reported speech:  czasowniki modalne

W reported speech zmieniają się nie tylko czasy gramatyczne, ale także czasowniki modalne. Pocieszające jest jednak to, że niektóre z nich używane są w mowie zależnej i niezależnej w niezmienionej formie.

Direct speech		Reported speech
can		could
may		could/might
must		had to
have to		had to
be supposed to		was/were supposed to

W zależności od tego, w jakim znaczeniu występuje may, inaczej zamienimy to na mowę zależną.

John said, “You may sit here” (pozwolenie)

John said we could sit there.

Anna said, “We may be late” (możliwość)

Anna said we might be late.

Dowiedz się więcej o czasowniku may z wpisu may vs might.

Inne przykłady:

Jack said, “I’m supposed to go to school tomorrow.”

Jack said he was supposed to go to school the following day.

Emma said, “I must wash the dishes.”

Emma said she had to wash the dishes.

Bez zmiany pozostają:

Direct speech		Reported speech
might		might
should		should
ought to		ought to
would		would
could		could
mustn’t		mustn’t

Daniel said, “We could go to the beach on Sunday.”

Daniel said that we could go to the beach on Sunday.

Daniel powiedział, że w niedzielę moglibyśmy pójść na plażę.

Amy said, “You mustn’t touch the oven.”

Amy said I mustn’t touch the oven.

Amy powiedziała, że nie wolno mi dotykać piekarnika.

---

Reported speech:  pytania

W reported speech możemy relacjonować nie tylko zdania twierdzące czy przeczące, ale również pytania. Wyglądają one jednak trochę inaczej. Przede wszystkim musimy zmienić reporting verb, co jest logiczne, bo nie powiemy „On powiedział…”, ale „On spytał…”

Pytania yes/no

Pytania, na które możemy odpowiedzieć tak lub nie, po polsku zaczynają się „Czy..?”, a relacjonując je mówimy „On spytał czy…”. Po angielsku zamiast słówka czy użyjemy if  lub whether.

My mom asked, “Did you sleep well?”

My mom asked whether I had slept well.

Mama spytała czy dobrze spałam/spałem.

He asked, “Is she okay?”

He asked if she was okay.

Spytał czy wszystko u niej w porządku.

Po pierwsze, należy pamiętać, że nadal obowiązuje następstwo czasów. Po drugie, tworząc zdanie twierdzące, musimy użyć szyku zdania twierdzącego. Do tego należy pamiętać o słówku whether lub if  po reporting verb.

Pytania wh-

Pytania typu wh-, czyli zaczynające się od what, when, where itd. traktujemy trochę inaczej. Nie potrzebujemy już if/whether, a w ich miejsce wstawiamy po prostu słówko pytające. Nadal obowiązuje następstwo czasów.

Adam asked, “What time is it?”

Adam asked what time it was.

Adam zapytał która godzina.

Jak widać, przy zamianie pytania na zdanie twierdzące, musimy zmienić również szyk zdania na szyk zdania twierdzącego.

She asked, “Where were you?”

She asked where we had been.

Spytała gdzie byliśmy.

John asked, “Why did you leave?”

John asked me why I had left.

John zapytał czemu wyszedłem/am.

Zamiast asked możemy użyć wyrażenia wanted to know.

He wanted to know what time it was.

Chciał wiedzieć która godzina.

---

Reported speech: rozkazy i prośby

Rozkazy i prośby wyraża się w języku angielskim w trybie rozkazującym. Relacjonowanie próśb i rozkazów w porównaniu do innych konstrukcji w reported speech jest stosunkowo łatwe, jeśli użyjemy odpowiednich reporting verbs. Nie obowiązuje tu następstwo czasów, ponieważ stosujemy konstrukcje z bezokolicznikiem lub końcówką -ing.

Rozkazy, oskarżenia, porady

Używamy tu trybu rozkazującego, więc nie cofamy się w czasie.

“Clean your room,” my mom said.

My mom told me to clean my room.

Mama kazała mi posprzątać w pokoju.

“Do your homework,” my dad said.

My dad ordered me to do my homework.

Tata kazał mi odrobić pracę domową.

“You should start exercising,” my doctor said.

My doctor advised me to start exercising.

Mój lekarz doradził mi, abym zaczął ćwiczyć.

Niektóre wypowiedzi możemy przekształcić na mowę zależną na kilka sposobów.

“Stop complaining,” my friend said.

My friend told me not to complain.

My friend told me to stop complaining.

Mój przyjaciel powiedział mi, żebym przestał/a narzekać.

Jak widać, przy użyciu czasownika accuse nie musimy cofać się do czasu Past Perfect.

He shouted, “You stole my money.”

He accused me of stealing his money.

Oskarżył mnie o kradzież jego pieniędzy.

Prośba

Czasownik ask oznacza zarówno pytać, jak i prosić.

“Please come here,” she asked.

She asked him/her to come there.

Poprosiła jego/ją, żeby tam przyszedł/przyszła.

Propozycja

Maria said, “I’ll go and get us some water.”

Maria offered to go and get us some water.

Maria zaoferowała się, że pójdzie po wodę dla nas.

---

Reported speech: wyjątki

Istnieją przypadki, w których nie musimy zmieniać czasu w zdaniu w mowie zależnej. Nie trzeba wtedy pamiętać o następstwie czasu oraz określeniach czasu. Dzieje się tak w przypadku:

Kiedy reporting verb jest w czasie teraźniejszym

Reporting verb, czyli czasownik, którego używamy do relacjonowania czyjejś wypowiedzi, nie zawsze musi być w czasie przeszłym. W poprzednich przykładach używaliśmy głównie said i told. Wyobraźmy sobie jednak sytuację, że rozmawiamy z dwoma osobami i jedna z nich nie usłyszała co powiedziała ta druga. Chcąc powtórzyć wypowiedź jednej z osób, możemy ją zrelacjonować w czasie teraźniejszym.

Anna: “I went to the movie theater yesterday.”

She says that she went to the movie theater yesterday.

Ona mówi, że wczoraj poszła do kina.

Jeśli użyjemy czasownika says, cofnięcie czasu w mowie zależnej nie będzie już konieczne – relacjonujemy przecież wypowiedź sprzed kilku minut.

Kiedy sytuacja nadal jest prawdziwa

Mowa zależna dopuszcza niezmienianie czasu gramatycznego, kiedy sytuacja, którą relacjonujemy nadal jest prawdziwa.

Linda said, “My son is in first grade.”

Linda said that her son is in first grade.

Linda powiedziała, że jej syn chodzi do pierwszej klasy.

W tym zdaniu, możemy, ale nie musimy zmieniać czasu gramatycznego. Zależy to od tego, kiedy relacjonujemy wypowiedź. Jeśli dziś relacjonujemy wypowiedź Lindy z dnia poprzedniego, jej syn na 99% nadal chodzi do pierwszej klasy, nie ma więc potrzeby zmiany czasu gramatycznego. Z kolei jeśli usłyszeliśmy wypowiedź kilka lat temu, prawdopodobnie sytuacja jest już nieaktualna i wtedy obowiązkowo zmieniamy czas o jeden do tyłu.

Kiedy opisujemy stałe odczucia, fakty

Mowa zależna pozwala na zachowanie czasu gramatycznego z oryginalnego zdania przy opisie faktów lub odczuć, które się nie zmieniają. Będa to przede wszystkim zdania z czasownikami typu love, like, hate itp.

Avah said, “I love your earrings!”

Avah said she loves my earrings.

Avah powiedziała, że podobają jej się moje kolczyki.

Jeśli zakładamy, że odczucia osoby mówiącej nie zmieniają się (kolczyki podobały jej się wtedy i nadal jej się podobają), nie musimy zmieniać czasu gramatycznego w mowie zależnej.