Gramatyka: wstęp

Gramatyka, zwłaszcza w języku angielskim, przez wielu uważana jest za bardzo trudną do nauczenia. Wiele osób boi się gramatyki – czujemy się przytłoczeni ilością czasów i skomplikowanych konstrukcji. Nie wiemy jak i kiedy użyć danej konstrukcji lub nie widzimy dokładnej różnicy w użyciu poszczególnych czasów. Rzeczywiście, gramatyka może być trudna, jeśli staramy się zrobić wszystko na raz i nie ćwiczymy opanowanych już umiejętności. Jak więc zacząć uczyć się gramatyki?

Gramatyka: czasy

Gramatyka to nie tylko czasy, chociaż to z czasami uczący się języka mają największy problem. Pierwszym czasem jaki poznasz będzie zapewne Present Simple. Jest to najprostszy czas w języku angielskim używany do wyrażania czynności powtarzających się, stałych. Następnie nauczysz się Present Continuous lub Past Simple. Warto jest uczyć się w taki sposób, by zestawiać ze sobą czasy, które często się mylą – najczęściej są to Present Simple i Present Continuous oraz Past Simple i Present Perfect. Kiedy opanujemy już jakiś czas i ćwiczymy jego konstrukcję w nieskończoność, nie ma to większego sensu. Znając już dobrze Present Simple, powinniśmy nauczyć się Present Continuous i wykonywać ćwiczenia sprawdzające użycie obu czasów. W ten sposób podwyższamy poziom trudności i uczymy się tak naprawdę różnic w użyciu tych czasów. A te różnice często zależą od np. jednego słowa w zdaniu.

Tak jak wszystko, czasy powinniśmy ćwiczyć, powtarzać i nieustannie doskonalić. Kiedy znamy już kilka czasów, najlepsze są ćwiczenia, w których trzeba wstawić czasowniki w odpowiedniej formie gramatycznej. To o wiele trudniejsze niż nauka jednego czasu czy porównywanie do siebie dwóch czasów. Niestety, ale w prawdziwym życiu sami będziemy musieli zdecydować jakiego czasu użyć bez żadnych podpowiedzi z podręcznika. Warto więc szlifować tę umiejętność. Niektóre czasy, takie jak Future Perfect, Future Perfect Continuous czy Past Perfect Continuous są raczej rzadko używane, zwłaszcza w mowie. Mimo to, warto je znać, ponieważ mogą nam się przydać.

Gramatyka: konstrukcje

Między poszczególnymi czasami, których się uczymy warto wplatać sobie naukę konstrukcji dotyczących przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Te konstrukcje często mylą nam się z czasami, więc najlepiej byłoby ćwiczyć je razem, a nie uczyć się ich oddzielnie. Na przykład, przy nauce czasów przeszłych przyda nam się również konstrukcja used to/would, której używa się do opisywania nawyków z przeszłości. Podobnie, przy czasach przyszłych, trzeba wiedzieć, że oprócz Future Simple istnieją inne formy wyrażania przyszłości. To formy takie jak Present Continuous czy be going to. Są to takie zagadnienia, które bardzo często sprawiają uczniom problem.

Gramatyka: przymiotniki i rzeczowniki

Znacznie łatwiejsza niż nauka czasów jest nauka zagadnień gramatycznych dotyczących rzeczownika i przymiotnika. Takie zagadnienia możemy przyswajać już na początku naszej przygody z angielskim, gdyż większość z nich nie wymaga znajomości skomplikowanych czasów. Jeśli chodzi o rzeczownik będzie przede wszystkim z pozoru proste zagadnienie, czyli rodzajniki. Rodzajniki bywają lekceważone i w późniejszych etapach nauki okazuje się, że nawet na wysokim poziomie języka mamy z nimi problem. Innym ważnym zagadnieniem dotyczącym rzeczownika są rzeczowniki policzalne i niepoliczalne. Trudność policzalnych i niepoliczalnych rzeczowników polega na tym, że nie zawsze odpowiadają one rzeczownikom w języku polskim (np. fish, czyli ryba to rzeczownik niepoliczalny po angielsku).

Z kolei najważniejsze zagadnienie dotyczące przymiotnika to stopniowanie przymiotnika. Wbrew pozorom ludzie bardzo często popełniają błędy w stopniowaniu przymiotników po angielsku.

Gramatyka: trudniejsze konstrukcje gramatyczne

Po opanowaniu czasów na dobrym poziomie, możemy zacząć uczyć się trudniejszych konstrukcji. Logicznym jest, że najpierw należy nauczyć się użycia czasów, a dopiero potem zaczynać uczyć się na przykład reported speech, czyli mowy zależnej. Inaczej nie ma to sensu, bo przy mowie zależnej przyda nam się następstwo czasów. To samo tyczy się trybów warunkowych – aby zrozumieć jak się je tworzy, powinniśmy swobodnie posługiwać się czasami gramatycznymi. Tak jest właściwie z każdą trudniejszą konstrukcją – ich podstawą są czasowniki w odpowiedniej formie gramatycznej. Dobre opanowanie czasów gramatycznych jest więc kluczowe przy dalszej nauce gramatyki – jeśli będziemy mieli słabe podstawy, nie zrozumiemy też zaawansowanej gramatyki, co doprowadzi do jeszcze większej frustracji.

Gramatyka: jak się jej uczyć?

Wobec tego, co robić aby gramatyka przyswajała się „sama”? Po pierwsze, nie nastawiać się na szybkie efekty. Nauka nowego języka czy umiejętności zawsze zajmuje czas. Nie nauczymy się wszystkiego w jeden dzień, jednak każdego dnia możemy zbliżać się do celu poprzez systematyczną pracę. Po drugie, należy rozpisać sobie realistyczny i możliwy do zrealizowania plan działania. Lepiej poświęcić jednemu zagadnieniu więcej czasu niż starać się codziennie uczyć czegoś nowego. Kluczem do sukcesu jest nieustanne powtarzanie i doskonalenie umiejętności, których już się nauczyliśmy.

Kolejnym ważnym elementem jest zróżnicowanie swojej nauki. Można cały czas „kuć” gramatykę, jednak większości osób bardzo szybko się to znudzi. Przeplatajmy więc naukę gramatyki z nauką słówek, oglądaniem seriali po angielsku i słuchaniem wiadomości po angielsku. W ten sposób cały czas będziemy coś robili w kierunku doskonalenia swojego poziomu języka, a jednocześnie nie będziemy czuli się przytłoczeni ćwiczeniem gramatyki przez cały czas. Dobrym pomysłem będzie również ćwiczenie gramatyki w trakcie oglądania lub słuchania czegoś po angielsku. Starajmy się wyłapywać w dialogach bohaterów zagadnienia, których aktualnie się uczymy – jeśli oglądamy serial z napisami jest to bardzo proste. Ucząc się na przykład czasu Present Perfect, skupmy się zarówno na tym w jakiej sytuacji czas jest używany jak i na jego budowie. W ten sposób stworzymy sobie skojarzenie z konkretną sceną w serialu czy filmie i o wiele szybciej zapamiętamy użycie czasu.

Gramatyka: nieustanna praktyka

Aby być w czymś dobrym, musimy poświęcić temu wystarczającą ilość czasu. Jedni będą potrzebowali go mniej, drudzy więcej. I chociaż możemy urozmaicać sobie naukę, czeka nas też wiele godzin spędzonych na ćwiczeniu gramatyki. Sam kontakt z językiem nie sprawi, że magicznie nauczymy się struktur gramatycznych w zaawansowanym stopniu. Praktyka czyni mistrza – im więcej przykładowych zdań i ćwiczeń wykonamy, tym lepiej i pewniej będziemy się czuć. Jeśli mamy negatywne nastawienie do ćwiczeń gramatycznych, powinniśmy je zmienić, bo jest to ważny element naszej nauki. Potraktujmy je jako środek do osiągnięcia celu, a nie nudny obowiązek.

Na rynku dostępnych jest wiele materiałów, które w przystępny sposób tłumaczą nawet najtrudniejsze zagadnienia. Na platformach językowych takich jak ELLA, gramatyka tłumaczona jest za pomocą infografik – jasno i przejrzyście. Warto korzystać z wielu różnych materiałów i zobaczyć jaki typ ćwiczeń nam pasuje, a jaki nas nudzi. Oczywiście, ćwiczenia powinny być jak najbardziej zróżnicowane – wykonywanie tylko tych najprostszych, które nie wymagają od nas wielkiego wysiłku nie ma większego sensu.

Warto ustalić sobie ile godzin dziennie czy tygodniowo poświęcimy na robienie ćwiczeń. Jeśli nie mamy zbyt wiele czasu, postarajmy się wygospodarować chociaż pół godziny dziennie – będzie to o wiele bardziej efektywne niż nauka raz w tygodniu po 5 godzin. Uczenie się po kilka godzin, ale rzadziej, może sprawić, że gramatyka będzie nas po prostu nudzić. Poza tym, nie jesteśmy w stanie w pełni skupić się przez tyle czasu. O wiele lepiej jest uczyć się mniej, ale wypracowywać sobie nawyk systematyczności.

Gramatyka: plan i cel

Nauka gramatyki powinna być odpowiednio zaplanowana. Gramatyka w języku angielskim to dosyć obszerny dział i ustalenie porządku w jakim się uczymy z pewnością pomoże w przyswojeniu wielu zagadnień. Tak jak ze wszystkim, zacznijmy od rzeczy podstawowych, a dopiero potem przejdźmy do zaawansowanych zagadnień. Zaplanujmy też ile godzin w tygodniu będziemy się uczyć. Powinien to być realistyczny cel – jeżeli wiemy, że w ciągu tygodnia pracujemy do późnych godzin, nie ma sensu narzucać sobie kilkugodzinnej nauki gramatyki każdego dnia. Doprowadzi nas to jedynie do frustracji, że nie wykonaliśmy planu. Z drugiej strony, nie warto sobie odpuszczać, bo jak już zostało wspomniane, nauka powinna być systematyczna. Jeśli uważasz, że nie masz czasu na naukę w tygodniu, zastanów się czy są rzeczy, z których możesz czasem zrezygnować i czy rzeczywiście nie masz czasu, czy po prostu go marnujesz.

Kolejnym ważnym aspektem jest cel. Powinniśmy ustalić zarówno długo- jak i krótkoterminowe cele. Cele krótkoterminowe to na przykład liczba godzin, jakie poświęcimy na gramatykę w tygodniu czy też czego nauczymy się w ciągu tego miesiąca. Cele krótkoterminowe są stosunkowo łatwe do osiągnięcia. Z kolei celem długoterminowym może być na przykład zdanie certyfikatu językowego na wybranym poziomie za rok lub dwa lata. Na początku nauki taki cel może wydawać się zbyt wygórowany, dlatego warto „rozbijać” cel główny na mniejsze cele, aby zachować stałą motywację do nauki gramatyki.

Gramatyka: zaangażowanie

Aby nauczyć się gramatyki, powinniśmy być w to zaangażowani całymi sobą. Gramatyka nie może być aż tak trudna – skoro inni potrafili się jej nauczyć, nam też się uda. Jeśli znamy kogoś, kto dobrze mówi w języku angielskim, spytajmy o metody, które stosował/stosowała i rady na temat planowania nauki. Z pewnością każda osoba, powie ci by się nie poddawać. Wiele osób rzuca naukę, kiedy napotka pierwsze trudności. Jeśli rzeczywiście chcesz się czegoś nauczyć, staraj się zrozumieć to, co sprawia ci trudność. Bądź uparty/uparta – szukaj rozwiązań jak tylko możesz. W internecie znajdziesz mnóstwo materiałów na temat interesujących cię zagadnień. Jeżeli coś jest niejasne, poczytaj o tym online. Jeśli w twoim otoczeniu nie ma nikogo, kto mógłby ci pomóc, masz również możliwość zadawać pytania na forach poświęconych nauce angielskiego. Pamiętaj, że nie ma zagadnień, których nie będziesz potrafił/potrafiła zrozumieć – niektóre rzeczy wymagają po prostu więcej czasu.

Gramatyka: nastawienie

Gramatyka jest jak każda inna wiedza czy umiejętność – po prostu trzeba się jej nauczyć. Jeśli ciągle będziemy sobie powtarzać, że nienawidzimy gramatyki i jest ona za trudna, nastawimy się negatywnie i nie pomoże nam to w nauce. Podejdźmy do tego bez zbędnego stresu i uczmy się wszystkiego po kolei, powtarzając do tego czasu, aż poczujemy, że opanowaliśmy dane zagadnienie. Wbrew pozorom nasze nastawienie do nauki gra ogromną rolę w procesie uczenia. Przy pozytywnym nastawieniu i odpowiednio ciężkiej pracy, z pewnością uda nam się opanować zagadnienia, które kiedyś wydawały nam się bardzo trudne.

Pozytywne nastawienie może odebrać nam przede wszystkim porównywanie się do innych. Choć rywalizacja motywuje niektóre osoby, porównywanie się do lepszych od nas sprawia, że bardzo szybko się zniechęcamy. Widzimy niestety tylko efekt końcowy – ktoś biegle mówi po angielsku. To czego nie widzimy, to na przykład wieloletnia praca nad doskonaleniem języka, rezygnacja z wieczornego relaksu na rzecz nauki, pieniądze wydane na kursy. Warto pamiętać, że każdy kiedyś zaczynał przygodę z językiem angielskim i nic nie wydarzy się z dnia na dzień. Faktem jest również, że z różnych powodów niektórzy uczą się po prostu szybciej. Jednak jeśli nie należymy do tej grupy ludzi, oznacza to tylko, że musimy pracować więcej, a na pewno osiągniemy sukces.

Gramatyka: pomoc od innych

Nie każdy z nas jest typem samouka. Mając przy sobie osobę o większej wiedzy, czujemy się znacznie pewniej i możemy w każdej chwili otrzymać odpowiedź na nurtujące nas pytania. Warto zastanowić się nad lekcjami u korepetytora lub inną formą nauki — na przykład online. Platformy do nauki języka angielskiego mają wiele zalet. Po pierwsze, możemy wybrać ile czasu chcemy poświęcić na naukę i kiedy chcemy się uczyć. Do nauki na platformie możemy zasiąść nawet w środku nocy. Po drugie, na platformie online możemy ćwiczyć wybrane zagadnienia gramatyczne — te, z którymi mamy najwięcej problemów.

Gramatyka: czy jest konieczna?

Często spotykamy się z opiniami, że gramatyka nie jest potrzebna do porozumiewania się w języku angielskim. W końcu dzieci, które uczą się języka, nie znają zagadnień gramatycznych i nie wkuwają na pamięć regułek czy tabelek czasowników nieregularnych. Z jednej strony to prawda, ponieważ człowiek jest w stanie wydedukować reguły gramatyczne języka. Z drugiej strony, dzieci uczą się trochę inaczej. Przede wszystkim, są otoczone językiem – jeśli nie mieszkamy w angielskojęzycznym kraju i nie jesteśmy zdani tylko na język angielski, nie nauczymy się go tak szybko. Po drugie, znamy już język polski – co powoduje, że czasem na przykład porównujemy konstrukcje w obu językach, tłumaczymy dosłownie wyrażenia itd. I najważniejsze, czy po trzech latach nauki chcielibyśmy być na poziomie języka kilkuletniego dziecka?

Nauka gramatyki, niestety, lub na szczęście, jest potrzebna. Ucząc się gramatyki, poznajemy strukturę języka i uczymy się mówić poprawnie. Wielu ludzi zaczyna uczyć się angielskiego po to, żeby „jakoś się dogadać”. Teoretycznie jest to możliwe, jednak w praktyce, może się zdarzyć, że za granicą nikt nas po prostu nie zrozumie. Oprócz tego, posługując się niepoprawnymi konstrukcjami gramatycznymi, brzmimy po prostu gorzej, a chyba każdy z nas chciałby mówić po angielsku jak native.