Dopełniacz saksoński i jego znaczenie
Dopełniacz saksoński (saxon genitive) w języku angielskim, nazywany często również dopełniaczem fleksyjnym, to sposób na określenie przynależności. Jak wyrazić taką formę dzierżawczą (possessive ’s)? To proste, wystarczy dodać do wyrazu, który określa właściciela apostrof + s.
WŁAŚCICIEL + ’S + WŁASNOŚĆ
dog’s toy – zabawka psa
Jeśli chcemy mieć pewność czy zastosować dopełniacz saksoński należy zadać dwa pytania, na które on odpowiada:
Do czego to należy?
Apostrof w języku angielskim
Przeczytaj kiedy stosujemy apostrof w angielskim w artykule apostrof w języku angielskim.
Dopełniacz saksoński: zastosowanie
Imiona
Kate’s phone
Rzeczowniki osobowe (personal nouns)
the woman’s lipstick
Rzeczowniki zbiorowe (collective nouns)
the crowd’s chanting
Zwierzęta
the cat’s toy
Nazwy geograficzne i instytucji
Poland’s pollution
Rzeczowniki określające czas
yesterday’s paper
Działanie ludzkie
her father’s actions
Statki i łodzie
the ship’s crew members
Niektóre wyrażenia i idiomy
in the mind’s eye
Części ciała
the liver’s function
Nagłówki w gazetach
Labor’s Care Revolution
Tworzenie dopełniacza saksońskiego w liczbie pojedynczej
Utworzenie dopełniacza saksońskiego w liczbie pojedynczej jest bardzo proste – dodajemy jedynie apostrof i literę s.
Anna + ’s = Anna’s
Emma + ’s = Emma’s
This is Adam’s room. = Adam sleeps in this room.
How did you meet Susan’s father?
Dopełniacza saksońskiego możemy użyć zarówno w przypadku rzeczy fizycznych jak i rzeczy nieuchwytnych.
The politician’s lack of empathy was surprising.
Uwaga!
Pamiętajmy o kolejności wyrazów. W języku angielskim przy określaniu przynależności najpierw pojawia się właściciel, a dopiero potem to, co do niego należy. W języku polskim jest na odwrót. Mówimy buty Emmy, a nie Emmy buty.
shoes’ Emma
Dopełniacz saksoński w liczbie mnogiej
Rzeczowniki w liczbie mnogiej zakończone na -s
Większość rzeczowników w liczbie mnogiej, mają końcówkę -s. Co w takiej sytuacji należy zrobić? W liczbie mnogiej z końcówką -s należy dodać tylko apostrof i pominąć literę -s.
the doctors’ meeting
Rzeczowniki nieregularne w liczbie mnogiej nie zakończone na -s
W przypadku rzeczowników nieregularnych, które nie kończą się na literę -s używamy dopełniacz saksoński bez zmian – czyli dodajemy apostrof + s.
the mice’s cheese – ser myszy
Dopełniacz saksoński: liczba pojedyncza vs liczba mnoga
Dopełniacz saksoński można zapisać w liczbie mnogiej na dwa sposoby, dlatego bardzo łatwo jest pomylić znaczenie frazy z formą dzierżawczą. W tym wypadku znajomość liczby mnogiej rzeczownika jest bardzo ważna, gdyż pomoże ona w odróżnieniu liczby mnogiej od pojedynczej.
mojego kolegi samochód vs moich kolegów samochód
Więcej na temat rzeczowników w liczbie mnogiej dowiesz się z wpisu rzeczowniki nieregularne.
Dopełniacz saksoński a imiona zakończone na -s
Gdy imię lub nazwisko kończy się na -s możemy dodać sam apostrof lub dodać apostrof +s (co jest obecnie częściej używane). Różnica wystąpi również w wymowie. Dodając sam apostrof nic się nie zmienia natomiast dodając apostrof +s wymawiamy dodatkowo dźwięk /iz/.
Mr. Jones’s car
James’ book
Williams’s house
Liczba mnoga imion zakończonych na -s, -ch, -x, -sh lub -z
A co jeśli chcemy pokazać, że mówimy o Państwu Jones (liczba mnoga) a nie o Panu Jones czy Pani Jones? Aby podkreślić, że mówimy o kilku osobach używamy partykuły the.
the Foxes’ mailbox
Dopełniacz saksoński w rzeczownikach złożonych
Tworząc dopełniacz saksoński w przypadku rzeczowników złożonych, apostrof +s piszemy przy ostatnim słowie opisującym właściciela.
Dopełniacz saksoński z podmiotami złożonymi
Podmiot złożony (compound subject) to taki podmiot, który składa się z co najmniej dwóch elementów połączonych spójnikami współrzędnymi (coordinating conjunctions). W języku angielskim mamy siedem spójników współrzędnych: and, for, nor, but, or, yet, so. Najczęściej jednak będziemy spotykać się ze spójnikiem and.
Gdy podmiot składa się z kilku członów połączonych, którzy wspólnie coś posiadają, to wtedy dopełniacz saksoński jest dodany tylko do ostatniego członu podmiotu.
Avery, Aria and Camila’s jewelry – biżuteria Avery, Ariii i Camili
Natomiast jeśli posiadany przedmiot należy do każdej osoby z osobna to dajemy apostrof ‘s przy każdej osobie.
Emily’s and Andrew’s room need a new carpet. – Pokój Emily oraz pokój Andrew potrzebują nowego dywanu.
Dowiedz się więcej o spójnikach z wpisu spójniki po angielsku.
Konstrukcja of przy rzeczownikach nieżywotnych
Przy rzeczownikach nieżywotnych raczej nie użyjemy dopełniacza saksońskiego dodając apostrof +s – zamiast tego użyjemy konstrukcji z “of”.
What’s your eye’s color?
Odległości
ten minutes from home
Kierunek
north of the highway
Straty
The loss of his dog shook him.
Przyczyny
He died of pneumonia.
Inne
the end of the road
ALE
Użycie saxon genitive, gdy nieżywotny rzeczownik jest wynikiem działania człowieka jest dopuszczalne.
the government’s decision = the decision of the government
Konstrukcja rzeczownik-rzeczownik
Nie używamy dopełniacza saksońskiego w konstrukcjach z rzeczownikami oznaczającymi przedmioty. W takich wypadkach przynależność jest określona poprzez dodanie “of” lub przymiotnika dzierżawczego (possessive adjective) lub zaimku (pronoun).
(the regulations of the university)
(the door of the car)
the kitchen table
Kiedy jeszcze NIE użyjemy dopełniacza saksońskiego?
W przypadku rzeczy, obiektów, pojęć oraz w formalnym języku.
Dopełniacz saksoński w określeniach czasowych
Dopełniacz saksoński używamy w określeniach czasowych, aby powiedzieć że coś jest związane z jakimś okresem. W tego typu wyrażeniach zasady zapisu formy dzierżawczej są takie same jak w połączeniu z innymi rzeczownikami – liczba pojedyncza dodaje apostrof + s, a liczba mnoga kończąca się na literę -s dodaje tylko apostrof.
in a month’s time
Dopełniacz saksoński: sposoby zapisu określeń czasowych
Określenia czasowe składające się z dwóch rzeczowników mają dwa sposoby zapisu. W pierwszym używamy połączenia liczby i rzeczownika jako przymiotnika. W tym wypadku obydwa wyrazy są połączone myślnikiem, a rzeczownik pozostaje w liczbie pojedynczej. Chociaż czasami możemy spotkać się z zapisem bez myślnika. Natomiast drugi sposób zapisu uznaje wyrażenie określające czas za rzeczownik złożony (compound noun) i używa dopełniacz saksoński do określenia własności.
a two weeks’ holiday (BrE)
a two days’ drive
a five minutes’ walk
Wymowa dopełniacza saksońskiego
Wymowa dopełniacza saksońskiego w liczbie pojedynczej zależy od końcówki słowa oznaczającego właściciela – może to być /s/, /z/ lub /ɪz/. W liczbie mnogiej zasady wymowy dla wyrazów kończących się na -s i z formą dzierżawczą zapisaną tylko apostrofem są takie same jak w przypadku rzeczowników w liczbie mnogiej czy trzeciej osoby w czasie teraźniejszym. Natomiast, gdy do słowa dodany jest apostrof + -s dopełniacz saksoński jest odczytywany jako /ɪz/.
/s/
Dla spółgłosek bezdźwięcznych niesyczących (/f/, /k/, /p/, /t/ i /θ/) dopełniacz saksoński w słowie jest odczytywany jako /s/.
the vet’s company
/z/
W wyrazach kończących się na samogłoski i spółgłoski dźwięczne niesyczące (/b/, /d/, /ð/, /g/, /l/, /m/, /n/, /ŋ/, /r/ i /v/) wymowa jest /z/.
the teacher’s book
/iz/
W spółgłoskach syczących (/s/, /z/, /tʃ/, /dʒ/, /ʃ/ i /ʒ/) dopełniacz saksoński wymawia się jako /ɪz/.
James’s car
Ubezdźwięcznianie końcowe w języku polskim
W języku polskim często ubezdźwięczniamy ostatnie litery wyrazu, dlatego często można usłyszeć dogs /doks/ zamiast prawidłowego dogs /dogz/.
Jeśli masz problem ze zrozumieniem oznaczeń spółgłosek i samogłosek zawartych w tym paragrafie to wejdź na wpis alfabet fonetycznych i dowiedz się jak je prawidłowo odczytywać.
Brak rzeczownika przy dopełniaczu saksońskim
Gdy znaczenie w zdaniu jest jasne, możemy pominąć rzeczownik występujący po dopełniaczu saksońskim.
John’s = John’s car
Emma’s = Emma’s room
Oliver’s = Oliver’s house
the Smiths’ = the Smiths’ house
St. Mary’s = St. Mary’s church
Morgan’s = Morgan’s bar, pub, restaurant
Dopełniacz saksoński bez rzeczownika
Innym przypadkiem jest taki, kiedy określamy jakieś miejsce: firmę, czyjś dom, sklep. Wówczas dopełniacz saksoński może występować bez rzeczownika. Czasami firmy specjalnie pomijają apostrof pisząc swoje nazwy – Barclays, Harrods, Reuters.
Dopełniacz saksoński a podwójny dopełniacz
Konstrukcja, gdzie najpierw przynależność jest określana przy pomocy of, a potem przy pomocy dopełniacza saksońskiego jest nazywana double genitive, double possessive, oblique genitive lub postgenitive. Bywa to dość kontrowersyjna konstrukcja, zwłaszcza jeśli jesteśmy purystami językowymi 😀
She is a relative of the Queen’s.
Można to pokazać za pomocą possessive pronoun.
It was no fault of his.
Pamiętajmy o różnicy znaczeniowej!
a friend of Anna vs. a friend of Anna’s
Zastosowanie podwójnej formy dzierżawczej sprawia, że znaczenie tego wyrażenia trochę się zmienia.
a friend of Anna’s – jesteśmy koleżanką lub kolegą Anny
Poprzez użycie double genitive zaznaczamy, że to zdanie ma skupiać się na „Annie”, a nie jej przyjacielu. Tymczasem a friend of Anna skupia się na osobie przyjaciela.
W formalnym angielskim użycie konstrukcji podwójnej formy dzierżawczej najczęściej jest uznane za nieprawidłowe. W takich wypadkach lepiej użyć form:
my sister’s friends
Natomiast friends of my sister’s już niekoniecznie będzie akceptowalne.
Częste błędy przy dopełniaczu saksońskim
nie używamy przedimka the
Przed rzeczownikami określającymi właściciela, które są nazwami własnymi (proper nouns) nie używamy przedimka the. W przypadku rzeczowników oznaczających czyjąś własność, dopełniacz saksoński jest używany jako określnik, dlatego nie ma potrzeby dodawać jeszcze przedimka przed tym rzeczownikiem.
This is Oliver’s house.
Zapamiętajmy!
Wyjątkiem od tej reguły są nazwy własne, w których przedimek the jest częścią nazwy.
The Queen’s sister – siostra królowej
unikamy kalek językowych z polskiego
Idiomy i wyrażenia z dopełniaczem saksońskim
Język angielski ma wiele idiomów i wyrażeń z dopełniaczem saksońskim. Często są one wyjątkami od reguł pisowni tej formy dzierżawczej. Dla przykładu możemy tu podać wcześniej omawianą zasadę pisowni nieżywotnych rzeczowników z konstrukcją of. Z tego powodu idiom for heaven’s sake jest zapisany z dopełniaczem fleksyjnym, a nie jako X for sake of heaven.
to stir up a hornet’s nest
Wyrażenia mitologiczne
Pandora’s box
Wyrażenia religijne
Noah’s ark
Nazwy chorób
Alzheimer’s disease
Uwaga!
Często nie musimy już dodawać słowa disease, aby przekaz był jasny.
My grandfather has had Alzheimer’s for 5 years now.
Inne nazwy własne
Hudson’s Bay
Czy wiesz, że?
Hudson’s Bay to już raczej historyczna nazwa, obecnie częściej nazywany Hudson Bay.
Dlaczego dopełniacz saksoński nazywa się saksońskim?
Anglosasi (Anglo-Saxon) to stare germańskie plemiona, które podbiły, a następnie żyły na terenie dzisiejszej Anglii od połowy V wieku. Zapoczątkowali tym utworzenie dzisiejszego narodu angielskiego, a także powstanie języka staroangielskiego. Ten język był pierwowzorem dzisiejszego języka angielskiego – ponad połowa obecnie używanych słów angielskich ma swój początek w języku anglosasów. Użycie końcówki -s do określenia przynależności jest jedną z konstrukcji językowych wywodzących się od tego staroangielskiego języka, stąd też nazwa „dopełniacz saksoński”.
Dopełniacz saksoński dla zaawansowanych
W języku angielskim dopełniacz (genitive) to wyraz, który modyfikuje i określa relacje między jednym rzeczownikiem a drugim. W wypadku dopełniacza saksońskiego jest to określenie przynależności. Oto wszystkie rodzaje dopełniacza w języku angielski.
appositive genitive
Konstrukcja z of
Periphrastic genitive to nazwa konstrukcji gramatycznej określającej przynależność nieożywionych przedmiotów przy użyciu przyimka of.
head noun phrase + OF + modifying noun phrase
right side of my car
Elliptic genitive
Można pominąć rzeczownik w wyrażeniu z dopełniaczem saksońskim, gdy znaczenie tej frazy jest jasne.
I put my chair next to Anna’s.
Independent genitive
W dependent genitive związek między słowami jest określony poprzez dopełniacz saksoński. W tej konstrukcji gramatycznej dopełniacz saksoński zawsze występuje wspólnie z rzeczownikiem, który określa. Natomiast w independent genitive zależność między wyrazami jest już znana lub można się jej domyślić z kontekstu, dlatego całe wyrażenie można skrócić tylko do dopełniacza saksońskiego lub można je zastąpić zaimkami dzierżawczymi: mine, yours, his, hers, its, ours i theirs.
Tom is a friend of Adam’s. (independent genitive)
Saxon genitive bez apostrofu
Jak już wspominaliśmy, część firm nie używa już apostrofu przy swoich nazwach, tak jak Harrods. Historycznie, wiele fraz z dopełniaczem saksońskim ewoluowała, by powstał jeden wyraz – zazwyczaj dotyczyło to rzeczowników łączących się z rzeczownikiem man.
Przykładowo:
batsman, clansman, craftsman, draughtsman, frontiersman, guardsman, helmsman, herdsman, linesman, marksman, oarsman, statesman, tradesman, triesman, yachtsman, salesman, sportsman, kinsman, spokesman, swordsman
Czasownik have
Innym sposobem na określenie przynależności jest użycie czasownika have. Have ma znaczenie „posiadać”.
I have a car. – Mam samochód.
Mniej formalnym odpowiednikiem have jest konstrukcja have got.
I have got a car. – Mam samochód.
Więcej o tej konstrukcji w artykule have got vs have.
Dopełniacz saksoński: podsumowanie
Dopełniacz saksoński to sposób na określenie zależności między rzeczownikami – głównie używany, aby pokazać stosunek własności lub zależności z rzeczownikiem żywotnym. Graficznie, dopełniacz saksoński jest przedstawiany poprzez dodanie apostrofu i ‘s do rzeczownika określającego właściciela danego przedmiotu. Aby pokazać relację zachodzące między rzeczownikami nieżywotnymi używana jest konstrukcja z of. Tylko w niektórych sytuacjach – gdy ta zależność jest wynikiem działań człowieka – dopełniacz saksoński może być użyty do określenia zależności między rzeczownikami nieżywotnymi.
Przejrzyste i wyczerpujące wytłumaczenie zagadnienia! Fantastyczne!
bardzo obszerny i wyczerpujący wpis !
Świetny artykuł! Trafiłem tu z frazy „dictionary hostess saxon genitive OR possessive” (w Google’u bez cudzysłowu). Kolejne 4 strony (włącznie ze słownikiem Cambridge) zaledwie tylko liznęły ten temat powierzchownie. Mam to równie szczegółowo opisane w jednej z książek („Podręczna gramatyka języka angielskiego” – Ryszard Purski), ale nie chciało mi się jej teraz wertować. Dostatecznie dobry jest również artykuł „English possessive” w angielskiej wersji Wikipedii.