Czym są okresy warunkowe w języku angielskim?
W języku angielskim często tworzymy zdania, w których mówimy, co się wydarzy pod pewnym warunkiem. Takie konstrukcje nazywamy okresami warunkowymi, albo inaczej trybami warunkowymi (conditionals). W angielskim wyróżniamy kilka typów takich konstrukcji – jednym z najczęściej używanych jest pierwszy okres warunkowy, pozostałe to zerowy, drugi i trzeci okres warunkowy.
Kiedy używamy pierwszego okresu warunkowego?
Pierwszy okres warunkowy (first conditional) używany jest wtedy, gdy mówimy o sytuacjach, które mogą wydarzyć się w przyszłości i są prawdopodobne, ale niepewne. To coś, co może się zdarzyć, jeśli warunek zostanie spełniony – ale nie mamy stuprocentowej pewności. W przeciwieństwie do zerowego okresu warunkowego, gdzie mówimy o faktach i rzeczach, które dzieją się zawsze, tutaj skupiamy się na konkretnych sytuacjach, które są realne, ale jeszcze się nie wydarzyły.
Używamy pierwszego okresu warunkowego, gdy chcemy mówić o przyszłych możliwościach – na przykład przewidywaniach, planach, sugestiach, ofertach, ostrzeżeniach, obietnicach, a nawet przesądach.
Jeśli dziś w nocy spadnie śnieg, drogi będą śliskie.
(przewidywanie)
Jeśli przyjedziemy wcześniej, będziemy mieli czas na kawę.
(plan)
Jeśli poczujesz się zmęczony, będziesz chciał zrobić przerwę.
(sugestia)
Jeśli potrzebujesz pomocy, poniosę twoją torbę.
(oferta)
Jeśli będziesz się codziennie uczyć, kupię ci nowy telefon.
(obietnica)
Jeśli dotkniesz tego przewodu, zrobisz sobie krzywdę.
(ostrzeżenie)
Jeśli stłuczesz lustro, będziesz miała siedem lat pecha.
(przesąd)
Konstrukcja pierwszego okresu warunkowego
Zdanie w pierwszym okresie warunkowym składa się z dwóch części: z części warunkowej (czyli tej z if), która mówi, co musi się wydarzyć, oraz części wynikowej, która mówi, co się stanie, jeśli ten warunek zostanie spełniony. W części z if używamy czasu Present Simple, a w drugiej – czasu Future Simple, czyli will z czasownikiem w bezokoliczniku.
If + Present Simple + will + bezokolicznik
If she studies hard, she’ll pass the exam.
Jeśli jutro będzie padać, zostaniemy w domu.
Jeśli mi pomożesz, ja też ci pomogę.
Jeśli skończę pracę wcześniej, zadzwonię do ciebie.
Zmiana kolejności IF
W zdaniach pierwszego okresu warunkowego możemy zmieniać kolejność – część z if nie musi zawsze pojawiać się na początku. Obie wersje są poprawne i znaczą to samo, ale różnią się zapisem. Gdy zdanie zaczyna się od if, po tej części stawiamy przecinek. Natomiast jeśli if znajduje się w drugiej części zdania, przecinka nie używamy.
Jeśli ją zobaczę, przywitam się.
Przywitam się, jeśli ją zobaczę.
Zdania przeczące w pierwszym okresie warunkowym
Zdania w pierwszym okresie warunkowym mogą być również przeczące – zarówno część z if, jak i druga część zdania może zawierać przeczenie. W zależności od sytuacji możemy tworzyć różne kombinacje: warunek przeczący, rezultat przeczący lub oba na raz.
Jeśli się nie pospieszy, spóźni się na autobus.
(warunek jest przeczący, skutek twierdzący)
Jeśli nie podlejesz rośliny, nie urośnie.
(obie części zdania są przeczące)
Jeśli będzie padać, nie pójdziemy na plażę.
(warunek twierdzący, skutek przeczący)
Jeśli się nie będą uczyć, nie zdadzą egzaminu.
(obie części zdania są przeczące)
Częsty błąd w pierwszy okresie warunkowym
Często występujący błąd to używanie will w obu częściach zdania. Dzieje się tak dlatego, że w języku polskim mówimy np. „Jeśli ona będzie miała czas, pójdzie z nami” – czyli czas przyszły występuje dwa razy.
Tak skonstruowane zdanie to błąd. W pierwszym okresie warunkowym po if używamy Present Simple, nawet jeśli mówimy o przyszłości.
Jak tworzyć pytania w pierwszym okresie warunkowym
W pierwszym okresie warunkowym pytanie tworzymy, przekształcając część wynikową, czyli tę z will. Zmieniamy jej szyk na pytający. Część z if zostaje bez zmian.
Jeśli będzie padać, zostanę w domu.
(zdanie twierdzące)
Czy zostaniesz w domu, jeśli będzie padać?
(pytanie zamknięte)
Co zrobisz, jeśli będzie padać?
(pytanie otwarte)
Możesz przeczytaj o rodzajach pytań w artykule pytania w języku angielskim.
Pierwszy okres warunkowy z when
W pierwszym okresie warunkowym zamiast if możemy użyć także when, czyli kiedy. Obie formy są poprawne, ale różnią się znaczeniem. If używamy, gdy mówimy o czymś możliwym, ale niepewnym. When stosujemy, gdy jesteśmy pewni, że coś się wydarzy, tylko nie wiemy dokładnie kiedy.
Jeśli wróci do domu wcześnie, zjemy razem kolację.
(Nie wiadomo, czy wróci wcześniej)
Kiedy wraca do domu wcześniej, jemy razem kolację.
(Wiadomo, że wróci wcześniej – tylko nie wiadomo, kiedy)
Pierwszy okres warunkowy dla zaawansowanych
Czasowniki modalne
W pierwszym okresie warunkowym nie musimy zawsze używać tylko will. W bardziej zaawansowanej wersji możemy zastąpić will innymi czasownikami modalnymi, takimi jak can, may, might, should, must – w zależności od tego, jaki ton chcemy nadać zdaniu: możliwość, konieczność, radę, przypuszczenie itd.
Jeśli się pospieszysz, możesz zdążyć na autobus.
(możliwość)
Jeśli się ochłodzi, być może zostaniemy w środku.
(przypuszczenie)
Jeśli źle się czujesz, powinieneś iść do lekarza.
(rada)
Jeśli skończy na czas, może do nas dołączy.
(możliwość)
Jeśli złamiesz zasady, musisz ponieść konsekwencje.
(konieczność)
Przeczytaj artykuł czasowniki modalne aby dowiedzieć się więcej o tych czasownikach.
Tryb rozkazujący
W pierwszym okresie warunkowym, oprócz will i innych czasowników modalnych, możemy również użyć trybu rozkazującego (imperative) w drugiej części zdania. Taka konstrukcja jest bardzo naturalna w codziennym języku i często pojawia się w poleceniach, instrukcjach czy ostrzeżeniach. Zamiast mówić, co się wydarzy, mówimy, co ktoś powinien zrobić, jeśli warunek zostanie spełniony. To wciąż pierwszy okres warunkowy – tylko zamiast przyszłości, w drugiej części używamy bezpośredniego polecenia.
Jeśli zobaczysz Annę, powiedz jej, żeby do mnie zadzwoniła.
Jeśli jesteś zmęczony, zrób sobie przerwę.
Jeśli się spóźni, nie czekaj na niego.
