Can, could, be able to: wstęp
Can, could oraz be able to używamy do mówienia o umiejętnościach i zdolnościach. Can oraz could to dwa czasowniki modalne. Natomiast w konstrukcji be able to głównym czasownikiem jest czasownik to be, który jest czasownikiem statycznym. Can oraz could mają kilka znaczeń, ale be able to stosujemy tylko do mówienia o tym, co ktoś lub coś jest w stanie zrobić.
CAN
Can to czasownik modalny po którym stawiamy czasownik w bezokoliczniku bez to (bare infinitive).
Osoba + can + bare infinitive
Umiem grać na pianinie.
Ona potrafi piec ciasta.
Zapamiętajmy!
Czasowniki modalne nie zmieniają formy – oznacza to, że nie przyjmują końcówki -s w trzeciej osobie liczby pojedynczej tak, jak inne czasowniki.
She bakes a cake.
Przeczenie z can tworzymy poprzez dodanie słowa przeczącego not. Can z not zapisuje się łącznie jako cannot.
Osoba + cannot + bare infinitive
Nie mogę jeszcze wrócić do domu.
Nie mogę spać.
Skrócona forma cannot to can’t.
He can’t sleep.
Cannot vs can not
Cannot to zaprzeczenie utworzone od can + not, które używane jest w bardziej formalnych sytuacjach. Natomiast forma can not jest używana tylko, gdy can stawiamy przed konstrukcją, której częścią jest not.
(W tym zdaniu can łączy się z konstrukcją not only… but also. Can not jest zapisane rozłącznie, bo w tym wypadku nie tworzymy przeczenia z użyciem can, gdyż not jest częścią innej konstrukcji.)
Pytania z can tworzymy poprzez inwersję can, czyli can wstawiamy przed osobę.
Can + osoba + bare infinitive
Czy potrafisz śpiewać?
Czy zdążymy na czas?
Can w czasie przeszłym
Do mówienia o przeszłości używamy przeszłej formy od can – could.
Mogłem/am spać dłużej w weekendy zanim zmieniłem/am moją pracę.
Gdy mówimy, że coś nie mogło się wydarzyć w przeszłości – nie ma takiej możliwości, wtedy użyjemy can have.
Nie mogła być wczoraj w domu bo jest na wycieczce.
Can w czasie przyszłym
Can możemy wykorzystać do mówienia o przyszłości, ale nie używamy go w czasie przyszłym.
Możemy iść jutro do kina.
Can w czasach ciągłych
Can, tak jak i inne czasowniki modalne (także could) nie występują w czasach ciągłych (progressive tenses), gdyż nie mają formy -ing.
coulding
Zastosowanie can
Can użyjemy, gdy chcemy:
+ powiedzieć, że coś potrafimy lub jesteśmy w stanie zrobić
Adam potrafi prowadzić samochód.
Ona może podnieść 10kg.
+ poprosić o coś
Czy możemy zrobić przerwę?
Czy mogę zadać ci pytanie?
+ wyrazić jakąś propozycji
Możemy ci pomóc, jeśli chcesz.
Czy mogę ci zaproponować herbatę?
+ wyrazić lub zapytać o pozwolenie
Możesz przyjść na moją imprezę.
Czy mogę tu zapalić?
+ zakazać czegoś
Nie możesz jeszcze iść do domu.
Nie możesz przyprowadzić osoby towarzyszącej.
+ wyrazić możliwość
Mogę cię tam zawieźć bo mam wolny dzień.
Mogą jechać do Francji w lecie.
COULD
Could to czasownik modalny po którym stawiamy czasownik w bezokoliczniku bez to. Tak, jak w przypadku pozostałych czasowników modalnych nie dodajemy końcówek -s ani -ing do could.
Osoba + could + bare infinitive
Słyszałem/am jak śpiewa.
Potrafił jeździć na motorze kiedy był w szkole.
Przeczenie z could tworzymy poprzez dodanie słowa not.
Osoba + could + not + bare infinitive
Nic nie mogliśmy zobaczyć.
Adam nie mógł przyjść do pracy.
Skrócona forma could not to couldn’t.
Adam couldn’t come to work.
Pytanie z could tworzymy poprzez inwersję could.
Could + osoba + bare infinitive
Czy mógł(a)byś zadzwonić do mnie później?
Czy moglibyśmy przyjść razem?
Could w czasie teraźniejszym
Could to nie tylko czas przeszły od can. Czasownik could możemy również użyć do mówienia o teraźniejszości.
Nie widzę tego wyraźnie. Może być zielone.
Could w czasie przyszłym
Could nie użyjemy w czasie przyszłym, ale możemy wykorzystać go do mówienia o możliwościach w przyszłości.
Nie będziemy wiedzieć dopóki się to nie stanie. Adam może być tym, który dostanie awans.
Could w czasie przeszłym
Zwykle could używamy do mówienia o przeszłości, jednak w przypadku gdy mówimy o możliwości z przeszłości, wtedy użyjemy could have.
Gdybym uczył/a się więcej to mógłbym/mogłabym bym zostać lekarzem.
Zastosowanie could
Could użyjemy, aby:
+ powiedzieć o przeszłych umiejętnościach
Kiedy byłem/am studentem/ką potrafiłem/am imprezować do czwartej rano i wciąż wstać rano by pójść na zajęcia.
Potrafiła zaśpiewać każdą piosenkę Stinga kiedy była nastolatka.
+ prosić o pozwolenie
Czy mógłbym/mogłabym tu zaparkować?
Czy mogłaby przyjść ze mną na wesele?
Uwaga!
Could użyjemy, aby zapytać o pozwolenie, ale nie żeby je dać. Do wyrażenia pozwolenia oraz do zabronienia czegoś użyjemy can.
Nie, nie możesz.
+ zaproponować coś
Możemy iść do włoskiej restauracji na kolację.
Mógłbym/mogłabym przyjść wcześniej do pracy.
+ wyrazić spekulację
Jutro może padać.
Nie mów tak. Ona wciąż może wygrać ten mecz.
BE ABLE TO
Konstrukcja tego wyrażenia składa się z czasownika to be, przymiotnika able, oraz to po którym stawia się dany czasownik w bezokoliczniku (infinitive).
Osoba + be + able + to-infinitive
Mogłem/am przyjść na przyjęcie.
On jest w stanie utrzymywać swoją rodzinę.
Zaprzeczenie w konstrukcji be able to tworzy się poprzez dodanie do czasownika to be słowa przeczącego not.
Osoba + be + not + able + to-infinitive
Nie zdołałem/am go spotkać.
Nie jesteś w stanie skończyć na czas.
Przeczenie skraca się poprzez połączenie to be z not.
You aren’t able to finish this on time.
Pytanie z konstrukcją be able to tworzy się poprzez inwersję czasownika to be, czyli wstawienie to be przed osobę.
Be + osoba + able + to-infinitive
Czy możesz tu jutro być?
Czy on umie rysować?
Wyrażenie be able to możemy używać we wszystkich czasach w języku angielskim, poprzez odmianę czasownika to be.
Anna umie tańczyć tango.
Umiem grać na gitarze od siódmego roku życia.
Adamowi udało się go spotkać wcześniej.
Udało nam się pojechać na Hawaje zanim szkoła się zaczęła.
Będzie w stanie powiedzieć nam więcej jutro.
Uda mu się skończyć odrabiać pracę domową do osiemnastej.
Czasownika statyczny
To be to czasownik statyczny (stative verb) czyli taki, który opisuje pewien stan. Zwykle czasowników statycznych nie używamy w czasach ciągłych. Formę -ing czasownika to be stosujemy, gdy mówimy o stanach tymczasowych lub w konstrukcjach w których występuje gerund, np. po innych czasownikach statycznych.
Anna lubiłam być w stanie słuchać muzyki bez przeszkadzania swoim sąsiadom.
Nie wiedziałem/am, że umiejętność mówienia po francusku jest wymogiem w tej pracy.
Zastosowanie be able to
Be able to użyjemy do mówienia:
+ o tym, co potrafimy lub jesteśmy w stanie zrobić
Potrafię powiedzieć alfabet od końca.
Adam może zrobić szpagat.
+ przeszłych osiągnięciach
Byłem/am w stanie biec w maratonie kiedy byłem/am dwudziestolatkiem/ą.
W zeszłym roku była w stanie wygrać nagrodę aktorską.
Can vs could vs be able to
Can, could oraz be able to używamy, gdy mówimy o tym co jesteśmy w stanie zrobić. Czy możemy stosować je zamiennie i na czym polega różnica między nimi?
Czas teraźniejszy
Kiedy mówimy o naszych zdolnościach i umiejętnościach w czasie teraźniejszym, wtedy możemy użyć zarówno can, jak i be able to. Chociaż częściej możemy spotkać się z użyciem can.
Potrafię mówić po angielsku.
Czas przeszły
Gdy mówimy o zdolnościach i umiejętnościach z przeszłości, wtedy zamiennie możemy stosować could oraz be able to.
Potrafiłem/am grać na flecie kiedy miałem/am dziesięć lat.
Gdy mówimy o jednorazowym wydarzeniu z przeszłości z użyciem czasowników dynamicznych to wtedy użyjemy tylko was able to.
Wczoraj byłem/am w stanie dotrzeć na czas.
Natomiast jeśli wykorzystujemy czasowniki statyczne w zdaniu, wtedy użyjemy zarówno could, jak i be able to do mówienia o jednorazowym wydarzeniu z przeszłości.
Byłem/am w stanie go rozpoznać.
Czas przyszły
Do mówienia o przyszłych zdolnościach i umiejętnościach użyjemy be able to.
Będę umiał/a mówić po francusku za dwa miesiące.
Ale możemy użyć can wraz z be able to do mówienia o przyszłych planach.
Mogę odwiedzić cię w przyszłym tygodniu.
