British English vs. American English

British English czy American English? Brytyjski angielski czy amerykański angielski? W języku angielskim porozumiewają się ludzie na całym świecie. Istnieją więc różne odmiany angielskiego, w zależności od regionu. Najważniejszymi odmianami języka angielskiego są brytyjski angielski (British English) i amerykański angielski (American English). Wiele osób uczących się języka nieświadomie używa zarówno słów brytyjskich, jak i amerykańskich zamiast trzymać się jednej odmiany języka. Jak to się stało, że obecnie brytyjski angielski i amerykański angielski się różnią?

Zanim Stany Zjednoczone ogłosiły niepodległość były kolonią brytyjską. Pierwsi koloniści z Wielkiej Brytanii (tzw. pielgrzymi) dotarli do Ameryki w 1620 roku. Wraz z upływem czasu wzrastała chęć odłączenia się od Wielkiej Brytanii i stworzenia niepodległego państwa. W 1773 roku, w ówczesnej Kolonii Zatoki Massachusetts wybuchł protest zwany Herbatką Bostońską (The Boston Tea Party). Miał on na celu pokazanie sprzeciwu wobec ingerencji Korony brytyjskiej w amerykańską gospodarkę. W dzień poprzedzający rozładunek herbaty w porcie w Bostonie, przebrani za Indian z plemienia Mohawk mężczyźni wrzucili cały ładunek herbaty do wody. Wydarzenie to przyczyniło się do wybuchu rewolucji amerykańskiej.

Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych trwała od 1775 do 1783. 4 lipca 1776 Kongres uchwalił Deklarację Niepodległości (The Declaration of Independence) napisaną przez Thomasa Jeffersona, jednak dopiero w 1783 Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych.

British English vs. American English:  zmiany językowe

Jak w tym czasie zmieniał się język? Zmiany nie nastąpiły nagle – był to długi proces. Przede wszystkim, duży wpływ na język amerykański miały mieszanka kulturowa w koloniach oraz nowe środowisko, w którym znaleźli się osadnicy. Ameryki nie zamieszkiwali jedynie Brytyjczycy – przybywali tam również przedstawiciele innych narodów europejskich, co skutkowało użyciem zapożyczeń z innych języków europejskich. Koloniści, nie mając kontaktu z brytyjską odmianą języka angielskiego, nadal używali zwrotów i słów, które na Starym Kontynencie wyszły już z użycia. Ponadto zjawiska i rzeczy, które występowały na Nowym Kontynencie musiały zostać nazwane. W 1806 roku Noah Webster opublikował słownik American Dictionary of English Language, w którym po raz pierwszy zawarta była amerykańska pisownia.

British English vs. American English:  różnice w pisowni

słowa kończące się na -er/-re

Słowa, które w brytyjskim angielskim kończą się na -re, w amerykańskiej odmianie angielskiego będziemy zapisywali z końcówką -er.

słowa kończące się na -or/-our

Słowa, które po brytyjsku zapisujemy z końcówką -our, w amerykańskiej odmianie angielskiego kończą się na -or.

czasowniki z końcówką -se/-ze i -ise/-ize

rzeczowniki zakończone na -ogue/-og

British English vs. American English: collective nouns

Collective noun czyli rzeczownik zbiorowy możemy traktować w zdaniu jako rzeczownik w liczbie pojedynczej lub mnogiej – rozpatrywać grupę ludzi jako jedność lub jako oddzielne jednostki. W brytyjskim angielskim częściej używamy formy liczby mnogiej, a w amerykańskim pojedynczej.

Inne przykłady rzeczowników zbiorowych:

committee  –  komisja

family  –  rodzina

government  –  rząd

staff  –  personel

crew  –  załoga

British English vs. American English: past tense verbs

Między brytyjskim a amerykańskim występują również różnice w formach czasowników w czasie przeszłym. W brytyjskim często znajdziemy końcówkę nieregularną -t, a po amerykańsku jest to zwykły czasownik regularny z końcówką -ed.

Istnieje też grupa czasowników, która w czasie przeszłym jest regularna w brytyjskim, ale nieregularna w amerykańskim angielskim.

dive  –  zanurkować

fit  –  pasować

wet  –  zmoczyć

British English vs. American English: present perfect

Choć niewielkie, różnice w użyciu gramatyki również występują między tymi dwoma odmianami języka. W sytuacjach, gdzie mamy skutki jakiejś czynności w przeszłości teraz użyjemy Present Perfect. Okazuje się jednak, że Amerykanie nie do końca stosują się do tej zasady gramatycznej i dopuszczają używanie w takich przypadkach Past Simple.

To samo dotyczy słów typu just, already, yet – charakterystycznych dla czasu Present Perfect. Po amerykańsku można powiedzieć:

I’ve just had dinner.

Właśnie zjadłem/zjadłam obiad.

I just had dinner.

Właśnie zjadłem/zjadłam obiad.

British English vs. American English: modal verbs

W brytyjskim dopuszcza się użycie czasowników modalnych needn’t, mustn’t oraz shall. W amerykańskim natomiast, stosuje się raczej formy don’t need to, must not oraz will. Występują także inne różnice przedstawione poniżej:

British English vs. American English: subjunctive

Amerykański angielski wymaga, aby po niektórych czasownikach wystąpiła konstrukcja subjunctive, a w brytyjskim angielskim nie jest to konieczne.

British English vs. American English: the

W brytyjskim angielskim często omija się the tam, gdzie w amerykańskim angielskim zazwyczaj się go stosuje. Istnieją jednak przypadki, gdy jest na odwrót.

British English vs. American English: have got vs have

Początkujący często zastanawiają się czy powinni używać formy have czy have got. Obie formy są poprawne, z tym że forma have got jest preferowana w Wielkiej Brytanii, a have w Stanach.

British English vs. American English: have vs. take

W brytyjskim angielskim w wyrażeniach takich jak „brać prysznic” czy „odpocząć” użyjemy czasownika have, natomiast w amerykańskim bardziej naturalnie będzie brzmiał take lub get.

British English vs. American English: prepositions

Prepositions, czyli przyimków inaczej używa się w angielskim brytyjskim i angielskim amerykańskim.

Przykłady:

British English vs. American English: numbers

Cechy odróżniające amerykański angielski i brytyjski angielski to przede wszystkim użycie oh w brytyjskim angielskim, gdzie w amerykański jest to zazwyczaj zero.

Oprócz tego w amerykańskim angielskim nie użyjemy słowa and w liczbach – w brytyjskim angielskim powiemy one hundred and fifty, a po amerykańsku one hundred fifty.

Należy również pamiętać, że jeśli podajemy jakąś kwotę w amerykańskim angielskim, np. $2.50 powiemy albo two dollars fifty cents albo two fifty. Brytyjski angielski dopuszcza możliwość two dollars fifty.

British English vs. American English: idioms and other phrases

British English vs. American English:  wymowa

Główna cechą odróżniająca brytyjski angielski i amerykański angielski jest wymowa. Wśród osób uczących się języka zdania są podzielone – jedni starają się osiągnąć idealny brytyjski akcent, a innym bardziej podoba się ten amerykański. Jakie są między nimi różnice?

rotyzacja

Rotyzacja, czyli wymawianie głoski r przed spółgłoskami i na końcu wyrazów to cecha akcentu amerykańskiego. W słowach takich jak car, butter czy pure, usłyszymy wyraźne /r/. Tymczasem po brytyjsku zamiast /r/ można usłyszeć dłuższe /ɑː/.

flapping

Flapping to używanie spółgłoski uderzeniowej dziąsłowej po amerykańsku. Co to oznacza? Jest to dźwięk podobny do /d/, słyszalny np w słowie butter. Amerykanin zamiast wypowiedzieć /t/ użyje dźwięku bardziej podobnego do /d/ i wyraźnego /r/ na końcu.

samogłoski

Brytyjczycy i Amerykanie inaczej wymawiają samogłoski w niektórych słowach.

Bardzo często kiedy po brytyjsku wymawiane jest /ɑː/, czyli długie a, w amerykańskim to samo słowo wymówimy używając /æ/, czyli dźwięku podobnego bardziej do e.

Po brytyjsku w słowie hot możemy usłyszeć krótkie o, a po amerykańsku w tym samym słowie — długie a.

British English vs. American English:  pisownia i interpunkcja

skróty

Po brytyjsku w skrótach od słów takich jak Mister czy Missus (Pan/Pani), nie używamy kropki, a więc zapiszemy je:

Z kolei po amerykańsku zawsze użyjemy na końcu kropki.

cudzysłów i interpunkcja

Amerykański angielski dyktuje uzycia się pojedynczego cudzysłowu, gdy w cytowanym fragmencie wprowadzamy kolejny cytat.

Również, należy zwrócić uwagę na interpunkcję. Amerykański angielski dyktuje, aby kropki i przecinki były w cudzysłowie, nawet jeśli nie są częścią cytowanego fragmentu. Natomiast brytyjski angielski mówi, aby kropki i przecinki były poza cytowanym fragmentem, za cudzysłowem.

W przypadku innych znaków interpunkcyjnych, zarówno amerykański angielski jak i brytyjski angielski umieszcza je za cudzysłowem jeśli nie są częścią cytatu:

zapisywanie dat

Amerykanie stosują inny zapis daty niż tradycyjne dzień/miesiąc/rok. Datę 22 maja 2018 można zapisać:

Ponadto w brytyjskim angielskim spotyka się jeszcze formę the 22^nd of May 2018.

zapisywanie godzin

zapisywanie liczb

Ponadto, nazwy znaków interpunkcyjnych również się różnią:

British English vs. American English:  słownictwo

Oprócz różnic w pisowni, gramatyce i wymowie, między brytyjskim i amerykańskim angielskim występują znaczne różnice w używanym słownictwie. Niekiedy słowo używane w Wielkiej Brytanii znaczy coś zupełnie innego niż to samo słowo w amerykańskim. Na przykład słowo vest po brytyjsku oznacza podkoszulkę, a po amerykańsku kamizelkę.

Housing and the home

Między brytyjskim a amerykańskim angielskim znacznie różnią się słowa dotyczące domu/mieszkania i przedmiotów znajdujących się w nim. Warto być świadomym różnic w nazewnictwie, zwłaszcza jeśli planujemy na przykład wynająć mieszkanie w Wielkiej Brytanii – będziemy szukali flat, a nie apartment.

Transport and car parts

W czasie kiedy wynaleziono samochody, między brytyjskim i amerykańskim występowały już pewne różnice i gdy zaszła potrzeba nazwania części samochodowych, oba kraje wymyśliły nazwy według własnego uznania. Z tego powodu występuje znaczna rozbieżność między nazwami amerykańskimi i angielskimi w motoryzacji.

Clothing

Na różnice w nazewnictwie ubrań w brytyjskim i amerykańskim angielskim wpłynęły m.in. różnice kulturowe. Słowa takie jak poncho (obecnie używane również w Wielkiej Brytanii) weszły do amerykańskiego angielskiego dzięki zamieszkującym Amerykę Indianom. Z kolei rucksack (plecak) to słowo zapożyczone przez Brytyjczyków z niemieckiego.

Food

Podobnie jest z nazwami jedzenia. Niektóre brytyjskie nazwy pochodzą z francuskiego (courgette), za to amerykańskie z hiszpańskiego (cilantro) ze względu na sąsiedztwo Meksyku.

Inne

Inne różnice między słownictwem brytyjskim a amerykańskim związane są przede wszystkim z kulturą, społeczeństwem i stylem życia.