British English vs. American English

British English czy American English? Brytyjski angielski czy amerykański angielski? W języku angielskim porozumiewają się ludzie na całym świecie. Istnieją więc różne odmiany angielskiego, w zależności od regionu. Najważniejszymi odmianami języka angielskiego są brytyjski angielski (British English) i amerykański angielski (American English). Wiele osób uczących się języka nieświadomie używa zarówno słów brytyjskich, jak i amerykańskich zamiast trzymać się jednej odmiany języka. Jak to się stało, że obecnie brytyjski angielski i amerykański angielski się różnią?

Zanim Stany Zjednoczone ogłosiły niepodległość były kolonią brytyjską. Pierwsi koloniści z Wielkiej Brytanii (tzw. pielgrzymi) dotarli do Ameryki w 1620 roku. Wraz z upływem czasu wzrastała chęć odłączenia się od Wielkiej Brytanii i stworzenia niepodległego państwa. W 1773 roku, w ówczesnej Kolonii Zatoki Massachusetts wybuchł protest zwany Herbatką Bostońską (The Boston Tea Party). Miał on na celu pokazanie sprzeciwu wobec ingerencji Korony brytyjskiej w amerykańską gospodarkę. W dzień poprzedzający rozładunek herbaty w porcie w Bostonie, przebrani za Indian z plemienia Mohawk mężczyźni wrzucili cały ładunek herbaty do wody. Wydarzenie to przyczyniło się do wybuchu rewolucji amerykańskiej.

Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych trwała od 1775 do 1783. 4 lipca 1776 Kongres uchwalił Deklarację Niepodległości (The Declaration of Independence) napisaną przez Thomasa Jeffersona, jednak dopiero w 1783 Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych.

British English vs. American English:  zmiany językowe

Jak w tym czasie zmieniał się język? Zmiany nie nastąpiły nagle – był to długi proces. Przede wszystkim, duży wpływ na język amerykański miały mieszanka kulturowa w koloniach oraz nowe środowisko, w którym znaleźli się osadnicy. Ameryki nie zamieszkiwali jedynie Brytyjczycy – przybywali tam również przedstawiciele innych narodów europejskich, co skutkowało użyciem zapożyczeń z innych języków europejskich. Koloniści, nie mając kontaktu z brytyjską odmianą języka angielskiego, nadal używali zwrotów i słów, które na Starym Kontynencie wyszły już z użycia. Ponadto zjawiska i rzeczy, które występowały na Nowym Kontynencie musiały zostać nazwane. W 1806 roku Noah Webster opublikował słownik American Dictionary of English Language, w którym po raz pierwszy zawarta była amerykańska pisownia.

---

British English vs. American English:  różnice w pisowni

słowa kończące się na -er/-re

Słowa, które w brytyjskim angielskim kończą się na -re, w amerykańskiej odmianie angielskiego będziemy zapisywali z końcówką -er.

BrE	AmE	polski
theatre	theater	teatr
litre	liter	litr
fibre	fiber	błonnik

słowa kończące się na -or/-our

Słowa, które po brytyjsku zapisujemy z końcówką -our, w amerykańskiej odmianie angielskiego kończą się na -or.

BrE	AmE	polski
flavour	flavor	smak
behaviour	behavior	zachowanie
humour	humor	humor

czasowniki z końcówką -se/-ze i -ise/-ize

BrE	AmE	polski
analyse	analyze	analizować, badać
apologise	apologize	przepraszać
realise	realize	zdawać sobie sprawę
paralyse	paralyze	paraliżować
authorise	authorize	autoryzować

rzeczowniki zakończone na -ogue/-og

BrE	AmE	polski
catalogue	catalog	katalog
dialogue	dialog	dialog
monologue	monolog	monolog

---

British English vs. American English: collective nouns

Collective noun czyli rzeczownik zbiorowy możemy traktować w zdaniu jako rzeczownik w liczbie pojedynczej lub mnogiej – rozpatrywać grupę ludzi jako jedność lub jako oddzielne jednostki. W brytyjskim angielskim częściej używamy formy liczby mnogiej, a w amerykańskim pojedynczej.

BrE		AmE		polski
The team are very good.		The team is very good.		Drużyna jest bardzo dobra.

Inne przykłady rzeczowników zbiorowych:

committee  –  komisja

family  –  rodzina

government  –  rząd

staff  –  personel

crew  –  załoga

---

British English vs. American English: past tense verbs

Między brytyjskim a amerykańskim występują również różnice w formach czasowników w czasie przeszłym. W brytyjskim często znajdziemy końcówkę nieregularną -t, a po amerykańsku jest to zwykły czasownik regularny z końcówką -ed.

Infinitive	Simple past (BrE)	Simple past (AmE)	Past participle (BrE)	Past participle (AmE)
burn	burnt	burned	burnt	burned
dream	dreamt	dreamed	dreamt	dreamed
get	got	got	got	gotten
learn	learnt	learned	learnt	learned
smell	smelt	smelled	smelt	smelled
spill	spilt	spilled	spilt	spilled
spoil	spoilt	spoiled	spoilt	spoiled

 

Istnieje też grupa czasowników, która w czasie przeszłym jest regularna w brytyjskim, ale nieregularna w amerykańskim angielskim.

Infinitive	Simple past (BrE)	Simple past (AmE)	Past participle (BrE)	Past participle (AmE)
dive	dived	dove	dived	dived
fit	fitted	fit	fitted	fit
wet	wetted	wet	wetted	wet

dive  –  zanurkować

fit  –  pasować

wet  –  zmoczyć

---

British English vs. American English: present perfect

Choć niewielkie, różnice w użyciu gramatyki również występują między tymi dwoma odmianami języka. W sytuacjach, gdzie mamy skutki jakiejś czynności w przeszłości teraz użyjemy Present Perfect. Okazuje się jednak, że Amerykanie nie do końca stosują się do tej zasady gramatycznej i dopuszczają używanie w takich przypadkach Past Simple.

BrE		AmE		polski
I’ve lost my keys.		I lost my keys.		Zgubiłem/am klucze.

To samo dotyczy słów typu just, already, yet – charakterystycznych dla czasu Present Perfect. Po amerykańsku można powiedzieć:

I’ve just had dinner.

Właśnie zjadłem/zjadłam obiad.

I just had dinner.

Właśnie zjadłem/zjadłam obiad.

---

British English vs. American English: modal verbs

W brytyjskim dopuszcza się użycie czasowników modalnych needn’t, mustn’t oraz shall. W amerykańskim natomiast, stosuje się raczej formy don’t need to, must not oraz will. Występują także inne różnice przedstawione poniżej:

BrE		AmE		polski
I shall phone her.		I will call her.		Zadzwonię do niej.
We need not have done that.		We didn’t have to do that.		Nie musieliśmy tego robić.
I shall not phone her.		I will not call her.		Nie zadzwonię do niej.
You oughtn’t do that.		You shouldn’t do that.		Nie powinieneś (powinnaś) tego robić.
Might I have a cup of coffee?		May I have a cup of coffee?		Mogę prosić filiżankę kawy?
Yes, I should do.		Yes, I should.		Tak, powinnam (powinienem).
He has a cat, hasn’t he?		He has a cat, doesn’t he?		Ma kota, nieprawdaż?

---

British English vs. American English: subjunctive

Amerykański angielski wymaga, aby po niektórych czasownikach wystąpiła konstrukcja subjunctive, a w brytyjskim angielskim nie jest to konieczne.

BrE	AmE
I demand that it should be done.	I demand that it be done.

---

British English vs. American English: the

W brytyjskim angielskim często omija się the tam, gdzie w amerykańskim angielskim zazwyczaj się go stosuje. Istnieją jednak przypadki, gdy jest na odwrót.

BrE		AmE		polski
We’ll go there in winter.		We’ll go there in the winter.		Pojedziemy tam w zimę.
Are they in hospital?		Are they in the hospital?		Czy oni są w szpitalu?
We’re here all the day.		We’re here all day.		Jesteśmy tu cały dzień.

---

British English vs. American English: have got vs have

Początkujący często zastanawiają się czy powinni używać formy have czy have got. Obie formy są poprawne, z tym że forma have got jest preferowana w Wielkiej Brytanii, a have w Stanach.

BrE		AmE		polski
I’ve got a cat.		I have a cat.		Mam kota

---

British English vs. American English: have vs. take

W brytyjskim angielskim w wyrażeniach takich jak „brać prysznic” czy „odpocząć” użyjemy czasownika have, natomiast w amerykańskim bardziej naturalnie będzie brzmiał take lub get.

BrE		AmE		polski
have a shower		take a shower		wziąć prysznic
have a bath		take a bath		brać kąpiel
have a rest		get some rest		odpocząć

---

British English vs. American English: prepositions

Prepositions, czyli przyimków inaczej używa się w angielskim brytyjskim i angielskim amerykańskim.

BrE		AmE		polski
at the weekend		on the weekend		w weekend / podczas weekendu
at the front		in the front		z przodu
stay at home		stay home		siedzieć w domu
Friday to Sunday		Friday through Sunday		od piątku do niedzieli
play in a team		play on a team		grać w drużynie
enroll on a course		enroll in a course		zapisać się na kurs
towards the river		toward the river		w stronę rzeki
different to		different from		inny od
a week today		a week from today		tydzień od dzisiaj
go for a picnic		go on a picnic		iść na piknik
wait at people		wait on people		obsługiwać ludzi
at the fourth attempt		on the fourth attempt		za czwartym podejściem
meet someone		meet with someone		spotkać się z kimś

Przykłady:

BrE		AmE		polski
I live in Watson Street.		I live on Watson Street.		Mieszkam przy ulicy…
I don’t get on with him.		I don’t get along with him.		Nie dogaduję się z nim.

---

British English vs. American English: numbers

	BrE		AmE
001	double oh one		zero zero one
1.33	one dollar thirty-three		one dollar thirty-three cents / one thirty-three
#	hash symbol		pound sign
1300	thirteen hundred		thirteen hundred
2400	two thousand four hundred		twenty-four hundred
145	one hundred and forty five		one hundred forty five

Cechy odróżniające amerykański angielski i brytyjski angielski to przede wszystkim użycie oh w brytyjskim angielskim, gdzie w amerykański jest to zazwyczaj zero.

Oprócz tego w amerykańskim angielskim nie użyjemy słowa and w liczbach – w brytyjskim angielskim powiemy one hundred and fifty, a po amerykańsku one hundred fifty.

Należy również pamiętać, że jeśli podajemy jakąś kwotę w amerykańskim angielskim, np. $2.50 powiemy albo two dollars fifty cents albo two fifty. Brytyjski angielski dopuszcza możliwość two dollars fifty.

---

British English vs. American English: idioms and other phrases

BrE		AmE		polski
flogging a dead horse		beating a dead horse		wysilać się na próżno
a new lease of life		a new lease on life		„nowe życie”, być jak nowonarodzony
a home from home		a home away from home		drugi dom
to touch wood		to knock on wood		odpukać w niemalowane drewno
a skeleton in the cupboard		a skeleton in the closet		sekret
take it with a pinch of salt		take it with a grain of salt		wziąć coś z przymrużeniem oka
a know-all		a know-it-all		mądrala
It’s down to you.		It’s up to you.		To zależy od ciebie.
jump the queue		cut in line		wepchnąć się w kolejkę
do the washing up		do the dishes		zmywać naczynia
to have a lie-in		to sleep in		dłużej pospać, zostać w łóżku
Better move off.		Better get going.		Lepiej już idź.
Come round my house.		Come over to my house.		Przyjdź do mnie do domu.
to jump a red light		to run a red light		przejechać na czerwonym świetle
to lay the table		to set the table		nakryć do stołu
Fill in the gaps.		Fill in the blanks.		Uzupełnij luki.
to go off (milk)		to go bad (milk)		zepsuć się (mleko)
Please ring off.		Please hang up.		Odłóż słuchawkę.

---

British English vs. American English:  wymowa

Główna cechą odróżniająca brytyjski angielski i amerykański angielski jest wymowa. Wśród osób uczących się języka zdania są podzielone – jedni starają się osiągnąć idealny brytyjski akcent, a innym bardziej podoba się ten amerykański. Jakie są między nimi różnice?

rotyzacja

Rotyzacja, czyli wymawianie głoski r przed spółgłoskami i na końcu wyrazów to cecha akcentu amerykańskiego. W słowach takich jak car, butter czy pure, usłyszymy wyraźne /r/. Tymczasem po brytyjsku zamiast /r/ można usłyszeć dłuższe /ɑː/.

flapping

Flapping to używanie spółgłoski uderzeniowej dziąsłowej po amerykańsku. Co to oznacza? Jest to dźwięk podobny do /d/, słyszalny np w słowie butter. Amerykanin zamiast wypowiedzieć /t/ użyje dźwięku bardziej podobnego do /d/ i wyraźnego /r/ na końcu.

samogłoski

Brytyjczycy i Amerykanie inaczej wymawiają samogłoski w niektórych słowach.

BrE		AmE		polski
/ɡrɑːs/		/ɡræs/		trawa

Bardzo często kiedy po brytyjsku wymawiane jest /ɑː/, czyli długie a, w amerykańskim to samo słowo wymówimy używając /æ/, czyli dźwięku podobnego bardziej do e.

BrE		AmE		polski
/hɒt/		/hɑːt/		gorący

Po brytyjsku w słowie hot możemy usłyszeć krótkie o, a po amerykańsku w tym samym słowie — długie a.

---

British English vs. American English:  pisownia i interpunkcja

skróty

Po brytyjsku w skrótach od słów takich jak Mister czy Missus (Pan/Pani), nie używamy kropki, a więc zapiszemy je:

BrE	AmE
Mr	Mr.
Mrs	Mrs.

Z kolei po amerykańsku zawsze użyjemy na końcu kropki.

cudzysłów i interpunkcja

BrE		AmE
′ ′		″ ″
She said:′…		She said,″…
I think it’s ′McDonalds′.		I think it’s ″McDonalds.″

Amerykański angielski dyktuje uzycia się pojedynczego cudzysłowu, gdy w cytowanym fragmencie wprowadzamy kolejny cytat.

″In director Robert Hisrich’s opinion, conflicts of interest are more imagined than real. ′But that doesn’t mean companies can ignore the issue,′ according to the professor of entrepreneurial studies at Case Western Reserve University in Cleveland.″

Również, należy zwrócić uwagę na interpunkcję. Amerykański angielski dyktuje, aby kropki i przecinki były w cudzysłowie, nawet jeśli nie są częścią cytowanego fragmentu. Natomiast brytyjski angielski mówi, aby kropki i przecinki były poza cytowanym fragmentem, za cudzysłowem.

BrE		AmE
′To frack′, in general, means to ′inject liquid into′.		″To frack,″ in general, means to ″inject liquid into.″

W przypadku innych znaków interpunkcyjnych, zarówno amerykański angielski jak i brytyjski angielski umieszcza je za cudzysłowem jeśli nie są częścią cytatu:

BrE		AmE
′He asked: ′Will you still love me?′		He asked, ″Will you still love me?″
Do you agree that ′Money makes the world go round′?		Do you agree that ″Money makes the world go round″?

zapisywanie dat

Amerykanie stosują inny zapis daty niż tradycyjne dzień/miesiąc/rok. Datę 22 maja 2018 można zapisać:

BrE	AmE
22/05/2018	05/22/2018
22 May 2018	May 22, 2018

Ponadto w brytyjskim angielskim spotyka się jeszcze formę the 22^nd of May 2018.

zapisywanie godzin

BrE		AmE		polski
09.50		09:50		09:50
half-ten		ten thirty		wpół do jedenastej

zapisywanie liczb

BrE	AmE
$27,00	$27.00

Ponadto, nazwy znaków interpunkcyjnych również się różnią:

	BrE		AmE
.	full stop		period
( )	brackets		parentheses
[ ]	square brackets		brackets
{ }	curly brackets		curly braces

---

British English vs. American English:  słownictwo

Oprócz różnic w pisowni, gramatyce i wymowie, między brytyjskim i amerykańskim angielskim występują znaczne różnice w używanym słownictwie. Niekiedy słowo używane w Wielkiej Brytanii znaczy coś zupełnie innego niż to samo słowo w amerykańskim. Na przykład słowo vest po brytyjsku oznacza podkoszulkę, a po amerykańsku kamizelkę.

Housing and the home

Między brytyjskim a amerykańskim angielskim znacznie różnią się słowa dotyczące domu/mieszkania i przedmiotów znajdujących się w nim. Warto być świadomym różnic w nazewnictwie, zwłaszcza jeśli planujemy na przykład wynająć mieszkanie w Wielkiej Brytanii – będziemy szukali flat, a nie apartment.

BrE		AmE		polski
block of flats		apartment building		blok mieszkalny
dustbin		garbage can		kosz na śmieci
flat		apartment		mieszkanie
ground floor		first floor		parter
hosepipe		garden hose		wąż ogrodowy
lift		elevator		winda
mixer		blender		blender
semi-detached house		duplex		„bliźniak” (typ domu)
sitting room		living room		salon / pokój dzienny
terraced house		town house		szeregówka
wardrobe		closet		szafa
waste bin		waste basket		śmietnik
worktop		countertop		blat
letterbox		mailbox		skrzynka na listy
postcode		zip code		kod pocztowy

Transport and car parts

W czasie kiedy wynaleziono samochody, między brytyjskim i amerykańskim występowały już pewne różnice i gdy zaszła potrzeba nazwania części samochodowych, oba kraje wymyśliły nazwy według własnego uznania. Z tego powodu występuje znaczna rozbieżność między nazwami amerykańskimi i angielskimi w motoryzacji.

BrE		AmE		polski
bonnet		hood		maska samochodu
boot		trunk		bagażnik
car park		parking lot		parking
dual carriageway		divided highway		droga dwupasnowa
driving license		driver’s license		prawo jazdy
estate car		station wagon		kombi
gear lever		gearshift		skrzynia biegów
indicator		turn signal		światła zmiany kierunku ruchu
lorry		truck		ciężarówka
low loader		flatbed truck		ciężarówka nisko- podwoziowa
metalled road		paved road		droga utwardzona
pavement / footway		sidewalk		chodnik
pedestrian crossing / zebra crossing		crosswalk		przejście dla pieszych
petrol		gas / gasoline		benzyna
motorway		expressway / highway		autostrada
number plate		license plate		tablica rejestracyjna
tyre		tire		opona
racing car		race car		samochód wyścigowy
railway		railroad		kolej
reversing lights		back-up lights		światło wsteczne
ring road		beltway		obwodnica
roundabout		traffic circle		rondo
rowing boat		row boat		kajak
underground		subway		metro
windscreen		windshield		szyba przednia

Clothing

Na różnice w nazewnictwie ubrań w brytyjskim i amerykańskim angielskim wpłynęły m.in. różnice kulturowe. Słowa takie jak poncho (obecnie używane również w Wielkiej Brytanii) weszły do amerykańskiego angielskiego dzięki zamieszkującym Amerykę Indianom. Z kolei rucksack (plecak) to słowo zapożyczone przez Brytyjczyków z niemieckiego.

BrE		AmE		polski
braces		suspenders		szelki
bumbag		fanny pack		nerka
dressing gown		robe		szlafrok
dungarees		overalls		ogrodniczki
jumper		sweater		sweter
knickers		underwear		majtki
nappy		diaper		pielucha
trainers		sneakers		buty sportowe
trousers		pants		spodnie
waistcoat		vest		kamizelka
wellies		rain boots		buty przeciw- deszczowe
vest		undershirt		podkoszulka
zip		zipper		zamek
rucksack		backpack		plecak

Food

Podobnie jest z nazwami jedzenia. Niektóre brytyjskie nazwy pochodzą z francuskiego (courgette), za to amerykańskie z hiszpańskiego (cilantro) ze względu na sąsiedztwo Meksyku.

BrE		AmE		polski
aniseed		anise		anyż
aubergine		eggplant		bakłażan
banger		sausage		kiełbasa
beetroot		beet		burak
biscuits		cookies		ciastka
brawn		head cheese		salceson
candy floss		cotton candy		wata cukrowa
chili sauce		hot sauce		sos chili
chips		French fries		frytki
cooker		oven		piekarnik
coriander		cilantro		kolendra
cornflour		cornstarch		skrobia z kukurydzy
cos lettuce		romaine lettuce		sałata rzymska
crisps		chips		chipsy
courgette		zucchini		cukinia
cutlery		silverware		sztućce
digestives		Graham crackers		krakersy
fairy cake		cupcake		babeczka
fizzy drink		soft drink		napój bez- alkoholowy
ice lolly		popsicle		lód owocowy (na bazie wody)
icing		frosting		polewa
icing sugar		confectioner’s sugar		cukier puder
jelly		Jell-O		galaretka
jelly babies		jelly beans		żelki w kształcie fasolek
lolly		lollipop		lizak
maize		corn		kukurydza
mangetout		snow peas		fasola szparagowa
minced meat		ground meat		mięso mielone
prawns		shrimp		krewetki
pudding		dessert		pudding
rocket		arugula		rukola
salt and pepper pot		salt and pepper shaker		pojemniki na sól i pieprz
soyabean		soybean		soja
spring onion		scallion		szczypiorek
sultanas		golden raisins		rodzynki sułtańskie
sweets		candy		słodycze
takeaway		takeout		jedzenie na wynos
tinned food		canned food		jedzenie w puszce
to hull		to shuck		łuskać
treacle		molasses		melasa
wholemeal bread		whole wheat bread		chleb pełno- ziarnisty

Inne

Inne różnice między słownictwem brytyjskim a amerykańskim związane są przede wszystkim z kulturą, społeczeństwem i stylem życia.

BrE		AmE		polski
American football		football		futbol amerykański
bank holiday		legal holiday		dni ustawowo wolne od pracy
banknote		bill		banknot
canteen		cafeteria		stołówka
carousel roundabout		merry-go-round		karuzela
chemist		drugstore		apteka
flexitime		flextime		elastyczne godziny pracy
football		soccer		piłka nożna
holidays		vacation		wakacje
invigilate		proctor		nadzorować
ladybird		ladybug		biedronka
lay by		rest stop / area		zatoka postojowa
mate		friend		kolega / koleżanka
means of transport		means of transportation		środki transportu
mobile phone		cell phone		telefon komórkowy
nail varnish		nail polish		lakier do paznokci
pay with cash		pay in cash		płacić gotówką
plaster		band aid		plaster
power point		outlet		gniazdko elektryczne
programme		program		program
queue		line		kolejka
skipping rope		jump rope		skakanka
so cheap as…		as cheap as…		tak tanie jak…
spots		zits		pryszcze
to ring someone up		to call someone		zadzwonić do kogoś
to phone someone		to call someone		zadzwonić do kogoś
trolley		shopping cart		wózek sklepowy
use public transport		use public transportation		korzystać z transportu publicznego