Phrasal verbs: wstęp
Phrasal verbs, czyli czasowniki frazowe, to szczególna grupa czasowników używana w języku angielskim. Czasownik frazowy składa się z czasownika i przyimka (np. off, on, at, on) lub przysłówka (np. along, about, across), który nadaje czasownikowi nowe znaczenie. Czasowniki frazowe to ważny element języka angielskiego, nie mniej ważny niż nauka gramatyki. Niestety, znaczenie czasowników frazowych nie zawsze jest intuicyjne i większości z nich trzeba uczyć się na pamięć. Oto przykład czasownika, który po dodaniu przyimka zmienia całkowicie swoje znaczenie:
| VERB (czasownik) | PHRASAL VERB (czasownik frazowy) | |
|---|---|---|
|
to take |
to take off |
Właściwości czasowników frazowych:
czasowniki frazowe bez dopełnienia
Phrasal verbs: nierozdzielne i rozdzielne czasowniki frazowe
Co to znaczy, że czasownik frazowy jest nierozdzielny czy też rozdzielny? Nierozdzielny czasownik frazowy to taki, którego nie rozdzielamy. Czyli, drugi człon zawsze musi stać obok czasownika głównego. A rozdzielny czasownik frazowy to taki, którego drugi człon może, ale nie musi stać obok czasownika głównego. Przyjrzymy się przykładom i wyjaśnieniom.
Rozdzielne czasowniki frazowe (transitive phrasal verbs)
Jeśli czasownik frazowy jest rozdzielny, to czasownik i przysłówek lub przyimek (drugi człon czasownika frazowego) mogą, ale nie muszą stać razem.
turn something off
Please, turn the radio off.
Please, turn off it.
fill something out
Did you fill the form out?
Did you fill out it?
Jak rozpoznać rozdzielne czasowniki frazowe?
W słowniku znajdziemy je zapisane jako: fill something out lub turn something off. Pierwszy i drugi człon są rozdzielone przez something. Te czasowniki są rozdzielne.
Nierozdzielne czasowniki frazowe (intransitive phrasal verbs)
Jeśli czasownik frazowy jest nierozdzielny, to czasownik i przysłówek lub przyimek (drugi człon czasownika frazowego) muszą stać razem.
get up
I always get at 11 a.m. up.
sit down
Please, sit over there down.
Phrasal verbs: czasowniki frazowe z dopełnieniem i bez dopełnienia
Czasowniki frazowe mogą występować z dopełnieniem (transitive) lub bez dopełnienia (intransitive).
Czasowniki frazowe z dopełnieniem
Czasowniki frazowe z dopełnieniem to takie, które wymagają dopełnienia.
to take off
Please, take off your shoes.
to put on
It’s cold outside, put on a coat.
Czasowniki frazowe bez dopełnienia
Czasowniki frazowe bez dopełniania to takie, które nie mogą mieć dopełnienia.
to wake up
I wake up at 10 a.m. every morning.
to break up
We broke up yesterday.
Jak rozpoznać czasowniki frazowe z dopełnieniem lub bez?
W słowniku będziemy zazwyczaj mieli informację czy dany czasownik frazowy występuje z dopełnieniem (transitive) czy bez dopełnienia (intransitive). Słowniki, które podają takie informacje to między innymi Macmillan Dictionary oraz słownik Merriam-Webster.
UWAGA!
Czasami ten sam czasownik frazowy może występować zarówno jako czasownik frazowy z dopełnieniem, jak i czasownik frazowy bez dopełnienia. Często, wiąże się to ze zmianą znaczenia danego czasownika. Przykładem takiego czasownika jest to take off.
to take off [transitive] – zdejmować
Please, take off your shoes.
Proszę zdjąć buty.
to take off [intransitive] – startować
The plane is about to take off.
Samolot zaraz będzie startował.
Dowiedz się więcej o czasownikach z dopełnieniem i bez dopełnienia we wpisie transitive and intransitive verbs.
Rodzaje czasowników frazowych:
nierozdzielne czasowniki frazowe z 2 nierozdzielnymi elementami z dopełnieniem
Zauważmy, że jeżeli czasownik frazowy jest rozdzielny to zawsze będzie występował z dopełnieniem.
1. Nierozdzielne czasowniki frazowe bez dopełnienia
Inseparable and intransitive phrasal verbs
Pierwszy typ czasowników frazowych nie ma dopełnienia, czyli nie ma przedmiotu lub osoby, na której wykonywana jest czynność. Oprócz tego przysłówek lub przyimek w zdaniu musi zawsze stać obok czasownika, nie może być od niego oddzielony innym słowem.
to hold on – czekać
Hold on a second, Mr. Smith is busy now.
Poczekaj chwilę poczekać, Pan Smith jest teraz zajęty.
to drop by – wpaść do kogoś
Adam is going to drop by later.
Adam wpadnie później.
Jak rozpoznać czasowniki nierozdzielne bez dopełnienia?
Czasowniki frazowe nierozdzielne bez dopełnienia w słowniku występują bez słowa something (coś) lub somebody (ktoś).
2. Rodzielne czasowniki frazowe z dopełnieniem
Separable and transitive phrasal verbs
W typie drugim występuje dopełnienie (object), czyli przedmiot lub osoba, na której wykonywana jest czynność. Czasownik może być oddzielony od przyimka lub przysłówka w zdaniu.Jak rozpoznać takie czasowniki? W słowniku występują ze słowem something (coś) lub somebody (ktoś) między czasownikiem a przyimkiem/przysłówkiem.
to give sth away – oddać coś
He gave away all his toys. / He gave all his toys away.
Oddał wszystkie swoje zabawki. (all his toys jest w tym przypadku dopełnieniem)
3. Nierozdzielne czasowniki frazowe z dopełnieniem
Inseparable and transitive phrasal verbs
Typ trzeci to nierozdzielnie czasowniki z dopełnieniem. Czasownik w zdaniu stoi zawsze obok przyimka/przysłówka, nie może być od niego oddzielony. Dopełnienie występuje po przysłówku/przyimku.
to look for sb/sth – szukać kogoś/czegoś
Excuse me, I’m looking for my brother. Have you seen him?
Przepraszam, szukam mojego brata. Widziałeś go? (dopełnieniem jest tutaj my brother)
Niepoprawnie jest powiedzieć:
4. Nierozdzielne czasowniki frazowe z 2 nierozdzielnymi elementami z dopełnieniem
Inseparable and transitive two-particle phrasal verbs
Ostatni typ czasowników frazowych to czasowniki nierozdzielne, w których po czasowniku występują dwa przyimki i dopełnienie, lub przyimek, przysłówek i dopełnienie. Czasownik frazowy nie może być rozdzielony.
to look down on sb – patrzeć na kogoś z góry
She always looks down on other people.
Ona zawsze patrzy na innych ludzi z góry.
Przydatne skróty:
Phrasal verbs: dwa typy jednocześnie
Istnieją czasowniki, które mogą należeć do dwóch typów jednocześnie, zależnie od znaczenia.
to get together / to get together (with sb)
To get together with sb jest czasownikiem frazowym z dwoma nierozdzielnymi elementami i z dopełnieniem (typ czwarty). Oznacza „spotkać się z kimś, zejść się z kimś”. To get together może być również użyte bez dopełnienia, czyli jako typ pierwszy. Przykład:
I want to get together with my friends this weekend.
Chcę spotkać się z moimi przyjaciółmi w ten weekend.(dopełnienie my friends)
Let’s get together for a drink.
Spotkajmy się na drinka.
to take over / to take over sth
To take over sth należy do czasowników frazowych typu drugiego, czyli rozdzielnych z dopełnieniem. Oznacza „przejąć coś, przejąć kontrolę nad czymś”. Ten czasownik może być również użyty jako nierozdzielny czasownik bez dopełnienia (typ pierwszy). Przykład:
We took over the company after it had gone bankrupt.
Przejęliśmy kontrolę nad spółką po tym jak ogłosiła bankructwo.
The company was going bankrupt, so we had to take over.
Spółka bankrutowała, więc musieliśmy przejąć kontrolę.
to take off / to take sth off
W tym przypadku te pozornie podobne czasowniki, mają zupełnie inne znaczenie. To take sth off oznacza „zdjąć” (np. ubranie). Jest to czasownik rozdzielny z dopełnieniem, typ drugi. Z kolei samo to take off oznacza „wystartować” (o samolocie) i należy do typu pierwszego, jest nierozdzielny bez dopełnienia. Przykład:
The plane took off an hour ago.
Samolot wystartował godzinę temu. (brak dopełnienia)
He took off his clothes.
On zdjął ubranie. (dopełnienie his clothes)
Phrasal verbs: tworzenie rzeczowników i przymiotników
Phrasal verbs: forming nouns and adjectives
Od czasowników frazowych możemy utworzyć rzeczowniki i przymiotniki. Niektóre z nich tworzymy po prostu zapisując czasownik frazowy razem, np.:
| VERB | NOUN |
|---|---|
|
to break through |
a breakthrough |
|
to work out |
a workout |
| Inne tworzymy zamieniając miejscami czasownik z przyimkiem/przysłówkiem i dodając -ing, np.: | |
| VERB | NOUN |
|
to bring sb up |
an upbringing |
| Od niektórych czasowników frazowych możemy utworzyć również przymiotniki: | |
| VERB | ADJECTIVE |
|
to come up |
upcoming |
|
to stand out |
outstanding |
Add comment